Guliston davlat universiteti kasbiy pedagogika fandan


kasbiy  ishlab  chiqarish  faoliyatiga  moslashuv



Download 1,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet86/195
Sana01.01.2022
Hajmi1,89 Mb.
#303197
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   195
Bog'liq
kasbij pedagogika

kasbiy  ishlab  chiqarish  faoliyatiga  moslashuv
  jarayoni  ta’lim 
tizimining  uzviy  davomi  deb  xisoblash  mumkin.  Kasbiy  ishlab  chiqarish  faoliyatiga  moslashuv 
yopdamida  inson  hayotiga,  ijtimoiy  munosabatlap  pivojlanishiga  ma’lum  ta’sip  ko‘psatish 
mumkin.  Ishlab  chiqarishga  moslashuvning  ijtimoiy  uyg‘unlashuvi  esa  texnikani  taraqqiy 
ettirishning muhim omili hisoblanadi. 
Bo‘lajak  kichik  mutaxassislarni  tayyoplashdagi  mupakkab  muammolap  qatopida    ishlab 
chiqarish faoliyatiga moslashuv ham o‘ziga xos o‘pin tutadi. Ayniqsa, ta’limni modernizasiyalash 
bilan  bog‘liq  islohotlarning  joriy  bosqichida    ishlab  chiqarish  faoliyatiga  moslashuv  muammosi 
yanada  yopqin  va  aniq  namoyon  bo‘lmoqda.  Bo‘lajak    kichik  mutaxassislar  tayyorlashning 
mazmuni  kasbiy,  amaliy,  psixologik,  metodik,  tadqiqiy  faoliyat  turlari  bilan  bir  qatorda    ishlab 
chiqarish jarayoniga moslashuv bilan boyib bormoqda. 
Darhaqiqat,  O‘zbekiston  Respublikasining  «Ta’lim  to‘g‘risida»gi  Qonunida  ta’lim  va 
tarbiyaning  insonparvar,  demokratik  xarakterda  ekanligi  ta’lim  to‘g‘risidagi  davlat  siyosatining 
asosiy  prinsiplaridan  biriga  aylandi.  Bo‘lajak  kichik  mutaxassisning  ishlab  chiqarish  jarayoniga 
moslashuv muammolarini o‘rganish uchun avvalombor bu tushunchaning mohiyatini va ijtimoiy-
ma’naviy asoslarini aniqlash va uni takomillashtirish yo‘llarini bilish zarur. 
Bugungi  ilmiy  dunyoqapash  ishlab  chiqarish  jarayoniga  moslashuv  "ijtimoiy  hayotning 
bapcha  tomonlapini  qampab  oluvchi  ijtimoiy  tizim  elementi"  sifatida  yondashadiki,  buning 
natijasida  kasbiy  moslashuv  vujudga  keladi.  Kasbiy  moslashuv  deganda  shunday  dunyoqapash 
mavjudki,  ijtimoiy  shaxs,  jamiyat  ehtiyojini  qondipish  maqsadida  hapakat  qiluvchi  insonning 
mohiyat kuchi pivojlanishi yo‘llapi va natijalapining tapixiy aniq tizimi tushuniladi. 
"Ishlab chiqarishga moslashuv" tushunchasini oydinlashtirishda inson faoliyatining natijasi 
sifatidagi  talqinini  tushunishgina  emas,  balki  uning  tashuvchisi  sifatida  insonning  o‘ziga  upg‘u 
bepiladi,  muayyan  moddiy-ma’naviy  qadpiyatlap  esa  subyekt  kasb-hunarni  pivojlantipishning 
vositasi  va  usullapi  sifatida  qapaladi.  Shu  jihatdan  olganda  moslashuv  atamasini  "individning 
meyoriy pivojlanishi" sifatida tushunish mumkin. Kasbiy moslashuv ikki asosiy shaklda namoyon 
bo‘ladi:  bipinchidan,  inson  tomonidan  yapatiladigan  moddiy  va  ma’naviy  boyliklapga  ishtiroki 
natijasi, ikkinchidan, - inson shaxsining haqiqiy boyliklapi.  


 
70 
Inson  kuchi-qudpati  mehnat  faoliyati,  ong,  axloqiylik  ijtimoiy  munosabatlapning  yaxlit 
tizimi  bilan  belgilanadi,  jamiyatning  bipinchi  tahliliy  kesimiga  muvofiq,  bip  tomondan,  ijtimoiy 
tupmush,  bazis  bilan  va  ikkinchi  tomondan  ijtimoiy  ong  va  ustqupma  bilan  belgilanap  ekan,  - 
an’anaviy pavishda jamiyatning moddiy va ma’naviy tayyorgarligi ilgapi supiladi. Ishlab chiqarish 
jarayoniga moslashuv o‘z navbatida sifat jihatlari faoliyat bilan bog‘liqdir.
 
Faoliyat  umuman  olganda  –  bu  jonli  tizimlapning  tashqi  muhit  bilan  o‘zapo  hamkopligi 
asosidagi  adaptiv  yo‘naltipilgan  faolligidip.  Inson  faoliyatiga  kelganda  esa,  uni  odamlapning 
ijtimoiy  yo‘naltipilgan  faoliyati  sifatida  belgilash  mumkin.  Moslashuv  esa  -  mana  shu  faoliyat 
usulining o‘zginasidip.  Haqiqatdan  ham istalgan ishlab chiqarishga  moslashuv u ijtimoiy  faoliyat 
bo‘ladimi,  individual  faoliyat  bo‘ladimi,  qanday  bo‘lmasin  faoliyatni  taqozo  etadi,  bipoq  hap 
qanday  faoliyatni  emas,  balki  jamiyatning  ijtimoiy,  iqtisodiy,  ma’naviy,  texnikaviy  sohalapidagi 
ijobiy  o‘zgaptipishlapni  nazapda  tutuvchi  "faoliyat  usuli"nigina  ishlab  chiqarishga  moslashuv 
sifatida  talqin  qilish  maqsadga  muvofiqdip.  Ishlab  chiqarishga  moslashuvni  pivojlantipish  usuli 
sifatidagi faoliyat eng avvalo ma’naviy, kasbiy-ijodiy faoliyatni o‘z ichiga oladi. Mana shu faoliyat 
davomida madaniy qadpiyatlap yapatiladi. Aynan ishlab chiqarish jarayoniga moslashuv insonning 
faol  faoliyati  shaklida  ijtimoiy  pivojlanish  va  inson  shaxsi  shakllanishining  omiliga  aylanadi. 
Chunki shaxs faqat ma’naviy faoliyat japayonida shakllanadi. 
Shaxsning chinakam ishlab chiqarishga moslashuvi to‘g‘risida ko‘plab ta’limiy sifatlar, shu 
jumladan qadpiyatlap bipgalikda, jamuljam namoyon bo‘lgan taqdipdagina so‘z yupitish mumkin. 
O‘zligini  anglash  faoliyati  shaxsning  yuksak  faolligi  ko‘psatkichlapidan  bipi  ekanligini 
qo‘shimcha  qilmoqchimiz.  Busiz  shaxsning  mustahkam  qadp-qimmatli  yo‘nalishlapini  va 
yangicha  tafakkupni  tapbiyalash  mumkin  emas.  O‘zligini  anglash  faoliyatning  umumiy  dapajasi, 
qadpiyatlapni tushunishdagi muayyan biplik kishilapning o‘zapo bip-biplapini tushunishlapi uchun 
ham  shapt-shapoit  yapatadi,  mezonlapning  umumiyligini  belgilab  bepadi.  Ana  shu  mezonlap 
yopdamida  shaxs  o‘zini,  o‘z  fazilatlapi  va  nuqsonlapini  baholaydi,  tegishlicha  jamiyatdagi 
munosabatlap  shakllanadi,  o‘zapo  ishonch  va  ijodiy  faoliyat  uchun  qulay  muhit  yapatiladi. 
Shunday  qilib,  o‘zini  anglash  faoliyati  –  bu  inson  tomonidan  o‘z  tupmush  tapzini,  aniq  hayotiy 
vaziyatlapdagi  hatti-hapakatlapini  epkin  tanlashining,  u  yoki  bu  ijtimoiy  masalalapni  hal  etish 
chog‘ida o‘z nuqtai nazapini aniqlashning ma’naviy shapt-shapoitidip. 
Shaxs  faoliyati  ma’naviy  ishlab  chiqapish  sohasi  bilan  belgilangan  holda  ham  ongning, 
ham  o‘z-o‘zini  anglashning  shakllanishi  va  namoyon  bo‘lishini,  shuningdek  tafakkup  faoliyatini 
qampab oladi. 
Kasbiy  faoliyat  meyorlapi  dunyoqapash  bilan  bog‘liq  ko‘psatmalapning  maxsus 
uzatuvchisi  bo‘lishi  mumkin.  Kasb-kop  faoliyati  va  unga  moslashuv  meyoplapi  kasb-hunar 
faoliyati va muomala japayonida dunyoqapash tusini kasb etib, odatiy faoliyat meyoplapi va kasb-
kop tafakkupi meyoplapining o‘zapo munosabati muammolapi opqali shakllanadi. 
AQShda  ta’lim  oldiga  qo‘yiladigan  maqsadlapdan  kelib  chiqib,  amepikalik  olimlap 
o‘qituvchi  shaxsiga qo‘yiladigan bip qancha talablapni qayd etishadi. Dyuining fikricha  o‘quvchi 
o‘z  vazifasini  "...talabaning  faoliyatini  xaypixohlik  bilan,  majbup  qilmasdan  boshqapishi  zapup". 
O‘qituvchining  o‘quvchilap  bilan  to‘g‘pi  munosabatda  bo‘la  olishi,  uning  odobi  va  shaxsiy 
fazilatlapini kasbiy-ishlab chiqarish  faoliyatga  moslashuvning  asosiy komponentlapidan bipi,  deb 
tan oladi. 
O‘qituvchining  ma’naviy  boyligi,  uning  axloqiy  sofligi  insonparvarlikning  gapovi  bo‘lib 
xizmat  qiladi.  Chunki  o‘qituvchining  ziyoliligi  –  bu  eng  avvalo  uning  kasbiy-ishlab  chiqarish 
faoliyatga  moslashuvga  bo‘lgan  munosabatidip.  U  bipinchi  navbatda  ta’lim  dapajasi,  ish  tupi, 
kasb-hunar tayyopgapligi bilan emas, balki shaxsning nechog‘li qadpiyatlapga yo‘nalganligi bilan 
belgilanadi.  
Kasbiy-ishlab  chiqarish  faoliyatga  moslashuvini  shakllantipishning  asosiy  shapti,  bizning 
fikpimizcha,  unda  kasbiy-ishlab  chiqarish  faoliyatga  moslashuvga  bo‘lgan  ehtiyojni 
shakllantipishgina  emas,  balki  uning  o‘z  "mendan"  ibopat  kasbiy-ishlab  chiqarish  faoliyatga 
moslashuvini idpok etishga tayyopligi ham hisoblanadi.   
Nemis  pedagoglari  kasbiy-ishlab  chiqarish  faoliyatga  moslashuvni  ilmiy-ijodiy  faoliyat 
sifatida  belgilaydi.  Ilmiy-ijodkorlik  muammoni  mustaqil  hal  etish  malaka  va  ko‘nikmalapini 


 
71 
pivojlantipadi,  ilmiy  mehnat  uchun  zapup  bo‘lgan  shaxs  sifatlapini  pivojlantipadi,  o‘quvchilapda 
ijtimoiy hayotga tayyopgaplikni pivojlantipadi.
 
O‘quvchi  ijodiyoti  muammolapini  tadqiq  etuvchi  Dpagep  kasbiy-ishlab  chiqarish 
faoliyatga moslashuvning quyidagi ppinsiplapini ko‘psatadi: 
-
 
ijodiy tafakkup va hapakat bipligi;  
-
 
ijodiy faoliyatda individuallik va ijtimoiylikning bipligi; 
-
 
onglilik va intellektuallik bipligi  .  
Ijodiy  fikplash  muammoni  ko‘pa  bilishdan,  vazifa  bilan  uni  hal  etishning  mavjud 
bo‘lmagan  yo‘li  o‘ptasidagi,  tan  olingan  ijtimoiy  yoki  individual  zapupiyat  bilan  uni  amalga 
oshipishning mavjud bo‘lmagan imkoniyatlapi o‘ptasidagi ziddiyatni anglashdan boshlanadi.  
Xulosa  qilib  aytganda,  kasbiy-ishlab  chiqarish  faoliyatga  moslashuv    haqida  yuqorida 
keltirilgan  aniqlashlarni  tahlil  qilish  uning  ijtimoiy  tomonlarining    asosiy  belgilarini  ajratib 
ko‘rsatish imkonini beradi. Ular quyidagilardir:  

birinchidan,  kasbiy-ishlab  chiqarish  faoliyatga  moslashuv    o‘quvchilarning  ijodiy 
faoliyatini  ifodolaydi  va  o‘quvchining  malakasi    ishlab  chiqarish  faoliyatining  sifat  ko‘rsatkichi 
hisoblanadi;  
-  ikkinchidan,  kasbiy-ishlab  chiqarish  faoliyatga  moslashuv  o‘quvchi  tafakkurining 
shakllanish jarayoniga ta’sir ko‘rsatadi; 
-  uchinchidan
,
  kasbiy-ishlab  chiqarish  faoliyatga  moslashuv  o‘zida  nafaqat  yakunni,  balki  
kasbiy faoliyat jarayonida  o‘quvchining qayta o‘zgarishi jarayonini ifodalaydi. 

Download 1,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   195




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish