Guliston davlat universiteti kasbiy pedagogika fandan

  3. Kasb - hunar kollejlarida o‘quvchilarni tarbiyalash metodlari 
 
Ta’lim-tarbiya  ishida  aniq  didaktik  maqsadlarga  ko‘ra  tahsil  beruvchi  va  tahsil 
oluvchilarning  o‘zaro  aloqador  biri  ikkinchisini  taqozo  etuvchi  hatti-harakatlari  majmuasi  yoki 
muloqotda bo‘lish usullariga ta’lim-tarbiya metodlari deb yuritiladi. 
 Tarbiya metodlarini turkumlash: 
1. Tarbiyaviy jarayonda  axborotini o‘zlashtirish manbaiga ko‘ra: 
a) og‘zaki (so‘zlab berish, savol-javob, suhbat, ma’ruza,tushuntirish, bayon etish kabilar); 
b) ko‘rsatmali (ko‘rsatmali bayon etish, tushuntirish); 
v) amaliy (tajriba sinovlari va laboratoriya ishlari, o‘quv ishab chiqarish mehnati); 
2. Tarbiyaviy jarayonda axborotni uzatilishi va o‘zlashtirish mantiqiga ko‘ra: 
a) oddiydan murakkabga (induktiv); 
b) murakkabdan oddiyga yoki mavhumdan ma’lumga (deduktiv); 
3. Tarbiya jarayonini o‘rganuvchilarning mustaqil tarbiya tafakkuri darajasiga ko‘ra: 
a) mahsulsiz (reproduktiv); 
b) mahsullik (produktiv); 
4. Tarbiyaviy ishlarining bajarilish darajasiga ko‘ra: 
a) Tarbiya  beruvchi rahbarligidagi ta’lim-tarbiyaviy ishlar; 
b)  Tarbiya  beruvchi  rahbarligisiz  tahsil  oluvchilarning  mustaqil  ishlari  (manbalar  bilan 
ishlash, yozma ishlar, laboratoriya ishlari, mehnat vazifalarini bajarish va shu kabilar); 
5. Tarbiyalanuvchilarning  o‘rganishga bo‘lgan qiziqishlarini oshirish bo‘yicha: 
a) tarbiyalash o‘yinlari; 
b) tarbiya bo‘yicha  munozaralari; 
v) tarbiya bo‘yicha qiziqarli amaliy vaziyatlarni yuzaga keltirish; 
6. Javobgarlik burchini shakllantirish va rag‘batlantirish usuliga ko‘ra: 
a) ishontirish; 
b) talab qo‘yish; 
v) qo‘yilgan talabga muvofiq mashq qildirish; 
g) rag‘batlantirish va jazolash; 
7. Nazorat qilish va o‘z-o‘zini nazorat qilish usuliga ko‘ra: 
a) yakka holda tarbiyalash; 
b) yoppasiga (yalpi) tarbiyalash; 
v) og‘zaki va yozma sinov yoki so‘rovnomalar; 
g) dasturli so‘rov (testlar yordamida mashinali yoki mashinasiz); 
d) o‘z-o‘zini nazorat qilish va shu kabilar. 
Pedogogikada  maqsadiga  ko‘ra  tarbiya  metodlari  quyidagi  guruppalarga  ajratiladi: 
faoliyatni  tashkil  etish  va  ijtimoiy  xulq-atvor  tajribasini  shakllantirish  metodlari;  xulq-atvor  va 
faoliyatni rivojlantirish metodlari. 

---

 
100 
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida o‘quvchilarni tarbiyalash shakllari va metodlari.   
O‘quvchilarni tarbiyalash jarayonida quyidagi shakillardan foydalaniladi. 
1.Fan asosslarini o‘rganish jarayonida o‘quvchilarni tarbiyalash. 
2.Darsdan  tashqari  mashg‘ulotlar  va  muloqotlar  o‘tkazish  jarayonida  o‘quvchilarni 
tarbiyalash. 
3. Darsdan tashqari tashqari paytlarda va o‘quv yurtidan tashqarida ma’naviy – ma’rifiy va 
turli xil tarbiyaviy  tadbirlar jarayonida o‘quvchilarni tarbiyalash. 
Fan  asoslarin  io‘rganish  jarayonida  o‘quvchilarni  tarbiyalash  xarbir  fan  va  undagi  xar  bir 
mavzuni o‘rganish jarayonida uning tarbiyaviy xarakterini, tomonlarini ochib berish orqali amalga 
oshiriladi. 
O‘quvchilar  bilan  darsdan  tashqari      mashg‘ulotlar  va  muloqotlar  o‘tkazish  ularning   
jismoniy  ruhiy  rivojlanishi  va  ta’lim-tarbiyasi  uchun      muhim,  ko‘p  hollarda  esa,  hal  qiluvchi 
ahamiyatga ega bo‘ladi. 
  Dasrdan tashqari   tarbiyaviy mashg‘ulot va muloqat  quyidagilarga imkon beradi:  

 
bir-birini bilish; 

 
yaxshi munosabatlar shakllanishi; 

 
shaxs qirralarini anglash; 

 
yaxshi daqiqalarni birgalikda boshdan kechirish; 

 
insonlarning yaqinlashuvi; 

 
hamkorlikdagi hissiy kechinmalar; 

 
do‘stlashish-ruhiy   yaqinlashish; 

 
tarbiyachi kasbining kerakligini his etish; 

 
ehtiyoj-talabni  his etish. 
 
 Darsdan  tashqari  tashqari  paytlarda  va  o‘quv  yurtidan  tashqarida  ma’naviy  –  ma’rifiy  va 
turli  xil  tarbiyaviy    tadbirlar    tarbiyalamoq  o‘quvchi-yoshlarning  faoliyatini  tashkil  qilmoq 
demakdir