Guliston davlat universiteti jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat kafedrasi jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy fiziologik asoslari

Nazorat savollari
1. Shu soxada ijod qilgan mutafakkirlardan kimlarni bilasiz.
2. O’zbekistonga jismoniy tarbiya va sport tibbiyoti kachondan boshlab kirib kelgan.
3. Badantarbiya mashqlarini bajarganda nimalarga e’tibor berish kerak.


2-savol bo’yicha o’quv maqsadi:
1. Jismoniy tarbiya gigienasi va sport tibbiyoti maqsadini tushintirib bera oladi.
2. Sport tibbiyotining vazifalarini aytib bera oladi.
2-savolning bayoni. Sport tibbiyoti va uning maqsadi. Sport tibbiyoti - tibbiyotning alohida yo’nalishi bo’lib, o’z maqsadi, vazifalari, uslublari, nazariya va o’z muammolariga ega bo’lgan ilmiy-amaliy sohadir. O’zbekistonda jismoniy tarbiya va sportni tibbiy ta’minlash maxsus tibbiy-jismoniy tarbiya xizmatlari (kabinetlar, dispanserlar) va sog’liqni saqlash organlarining davolash-profilaktik muassasalari orqali territorial printsipda amalga oshiriladi. Sport tibbiyoti aholini davolash-profilaktik xizmatining asosiy qismi bo’libgina qolmay, insonning jismoniy tarbiya tizimidagi ajralmas bo’lagidir.
Sport tibbiyotining maqsadi - jismoniy tarbiya va sportni har tomonlama rivojlanishi uchun insonning barkamol rivojlanishi, sog’lig’ini saqlash va uni mustahkamlash, Vatan himoyasida va mehnatda yuqori jisoniy tayyorgarligini ta’minlashdir.
“Sport tibbiyoti” termini mamlakatimizda yaqindan ishlatilmoqda. 1980 yilgacha “vrachlik nazorati” termini qo’llanib kelingan. So’nggi yillarda sport tibbiyotining bir qancha sohasida talaygina muvaffaqiyatlarga erishildi, Shu sababli to’xtovsiz rivojlanishi va vazifalarining kengayib borishi bu fan nomini o’zgarishiga olib keldi. Sport trenirovkasini uyushtirish va o’tkazishda sport tibbiyotining faol qatnashishi uchun asosiy belgisi hisoblanadi. Sportchilarning sog’ligi va funktsional holatini kuzatish va aniqlashda yangi eksperimental tekshirish metodlar joriy qilindi. Sportchilarni jismoniy qobilyatini va chiniqqanligini aniqlashda yangi funktsional sinovlar ko’lami boyitildi.
Jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanish kishida har tomonlama jismoniy rivojlanish imkonini beradi, fiziologik funktsiyalarni takomillashtirishga yordam beradi va kishi organizmini har tomonlama mustahkamlashga olib keladi.
Keyingi vaqtlarda jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanuvchilarni sog’ligida kuzatiladigan patologik o’zgarishlar sabablarini, ularni oldini olish va davolash masalalarini o’z zimmasiga olgan sport tibbiyotning yana yangi bir sohasi rivoj topdi.
Sport tibbiyotini rivojlanish bosqichlari shartli ravishda quyidagi davrlarga ajraladi.
1 davr – Vrachlik nazorati fanining paydo bo’lishi va tiklanishi (1918-1928 yillar).
2 davr – jismoniy tarbiya harakatini tibbiy xizmat ko’rsatuvchi muassasalarga tashkil etilishi, rivojlanishi. Sport tibbiyotining umumiy nazariyasi va ilmiy asoslarni ishlab chiqish,ularni sog’liqni saqlash va jismoniy tarbiya amaliyotiga joriy qilish (1930-1941y).
3 davr – vrachlik nazoratiga oid ishlarni qayta tiklash, sport tibbiyotini yangi sistemasini yaratish, vrachlik jismoniy tarbiya dispanserlarini tashkil qilish: etakchi sportchilarga tibbiy xizmati ko’rsatish, vatan sport tibbiysini xalqaro maydonga keng miqiyosda chiqishi (1945-1965).
4 davr – sport tibbiyotiga oid amaliy va ilmiy ishlar sifatini yaxshilash; yangi yo’nalishlarni yaratish va sport tibbiysini yangi metodik ko’rgazmalar va tavsiyalar bilan qayta qurollantirish (1965 yildan hozirgacha)