Guliston davlat universiteti jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat kafedrasi jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy fiziologik asoslari

Nazorat savollar.

1. 
   Jismoniy tarbiya gigienasi fanining vazifalari nimalardan iborat.
   
2. 
   Jismoniy tarbiya gigienasining rivojlanish tarixi to’g’risida ma’lumot bering?
   

2-savolning bayoni: Jismoniy tarbiya gigienasining ahamiyati fan-tex-nika revolyutsiyasi davriga kelib ancha ortdi. Agar XIX asrning0 oxiri va XX asrning boshlarida odamlar sog’-lig’ini va xayotini saqlashda sapitariya-gigkepaning ommaviy tarzda tarkaladigan yuqumli kasalliklarning oldini olishga qaratilgan tadbnrlari (vodoprovodlar qurish, kanalizatsiya o’rnatish, shaharlarni toza tutish va boshqalar) asosiy rol o’ynagan bo’lsa, xozirgi vaqt-da aholining kasallanishi va o’limi strukturasida • yurak-tomir kasalliklari, modda almashinuv, asab sis-temasi kasalliklari etakchi o’rin tutadi. Bunday kasal-liklarning paydo bo’lishida kasallik xavfining aso-siy omili sifatida gipodinamiya katta rol o’y-naydn. Shuning uchun xam gipodinamiyaning oldini olish maqsadida jismoniy mashqlarning qo’llanilishn gigie-nada etakchi ahamiyat kasb etadi.
Jismoniy tarbiya gigienasining vazifalari quyi-dagilar xisoblanadi: odamnnng jismoniy xolatiga xos bo’lgan mezonlar bo’yicha uning salomatligiga oid mo-del parametrlarini normalashtirib turish (jismo-niy rivojlanish, jismoniy tayyorlanganlik darajasi, chiniqqanlik), jismoniy nagruzkalarni normaga solib turish (struktura, hajm, iktenspvlik), faqat gipodi-namiyaning oldini olish bilaigina cheklanmay, shu bi-lan birga, sihat-salomatlikning model darajasiga erishish va uni saqlab turish uchun ukga optimal dara-jada mashq ta’siri ko’rsatnlishini ta’min etadigan chiniqtiruvchi tadbirlar; mashq va musobaqa nagruzka-larini, dam olish, ovqatlanish, katta sportda tiklanish tadbirlarini muayyan tartibga solib turish; fizkul-tura va sport mashg’ulotlari shart-sharoitlarini (kq-lp.m va mikroiqlim, sport inshootlari va jkhozlari, kiyim-kechaklar va boshqalar) salomatlkkka qulay ta’-sir ko’rsatishiga yordam beradigan tarzda normaga solib turish.
Salomatlpkni saqlash va mustahkamlashda atrof-muhitni ozoda saqlash, ratsional tarzda ovqatlanish,aktiz ravishda optimal xarakatlar kilish hamda asab-xayajonlanish xaddan oshib ketadigan stress holatlar-iing oldini olksh snngari tadbirlar bilan bir qator-da, jismoniy tarbiya ham eng muxim va istiqbolli omil-lardan biriga aylanib bormoqda. Bu borada QPSSMarkaziy Komitetining partiya XXVII s’ezdiga Snyosiydokladkda bunday deypladi: «Aholining sog’lig’ini mus-tahkamlashda, shaxsni uyg’un kamol toptirnshda, yoshlarni mehnatga va Vatan ximoyasiga tayyorlashda fizkul-tura xamda sportshshg, ularni kundalik hayotga joriyetshining axamiyatn o’sib bormoqda. Ishni shunday yo’lgaqo’yish kerakki, xar bir kishi yoshligidan o’zining jis-moniy barkamol bo’lishi to’g’risida g’amxo’rlik qilsin,gigiena va meditsina yordami sohasidagn bilimlarniegallab olsin.sog’lom turmush kechirsii» (KPSS XXVIIs’ezdi materiallari, T., «Uzbekiston» nashriyoti, 1986,174-bet). Shu bilan birga, yuksak darajadagi yutuqlar-ga ernshgan sport (katta sport) salomatlik uchun muay-yan darajada xavf tug’diradigan (haddan tashqari zo’ri-qish va jaroxatlar) anchagina intensiv va keng hajmli
nagruzkalar bilan bog’liq bo’lib, ular puxta vrachlik-pedagogik nazorati o’rnatilishini xamda mashqlarninggigienik jixatdan to’g’ri tashkil etilishini ta’min-lashni talab qiladi. Mana shu qoidadan kelib chiqqanxolda sog’lomlashtirish maqsadida o’tkaziladigan jis-
moniy mashqlar xamda yuqori ko’rsatkichlarga erishish-ni maksad qilgan katta sport mashg’ulotlariga ko’yila-digan gigienik talablarni alohida-alohida qarab chi-
qish lozim.