Guliston davlat universiteti jismoniy tarbiya va jismoniy madaniyat kafedrasi jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy fiziologik asoslari

Nazorat savollari

1. 
   Ob-xavoning mashg’ulotlarga ta’sirini qanday?
   
2. 
   Ob-xavoning tarkibiy qismlari uning namligi to’g’risida nimalarni bilasiz?
   
3. 
   Xavo xarakatlari va atmosfera bosimi to’g’risda tushunchalar bering?
   

2-savolning bayoni: Xavo xarakati tezligining jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanuvchilar organizmiga ta’siri.
Atmosfera xavosi doimo xarakatda bo’ladi. Buning sababi xavoning notekis esishidir. Xavo xarakati ikki ko’rsatkich bilan xarakterlidir: xavo oqimi yo’nalishi va tezligi.
Gigienik nuqtai nazardan sport inshoatlarini ratsional, qulay joylashtirish maqsadida inshoatlar quriladigan joyda shamol yo’nalishi ni xisobga olish o’ta zarur,xam shamolning 1 sekundda qancha metr tezlikda xarakati ko’rsatiladi.
Yoz vaqtlarida xavoning eng yoqimli ta’sir ko’rsatadigan xarakat tezligi organizmning xolatiga qarab sekundiga 1-4 metr sekund xisoblanadi. Shamolning tezligi sekundiga 6-7 metrdan ortiq bo’lsa kishining g’ashiga tegadigan darajada salbiy ta’sir ko’rsata boshlaydi. Jismoniy tarbiya va sport bilan kunning issiqlik xarakatli vaqtlarida shamol xarakatining tezligi 2-3 metr sekund bo’lsa ancha qulay muxit bo’ladi.
Sport zallarida xavo xarakatining ruxsat etiladigan tezligi- 0,5 mG’s, kurash o’tkaziladigan, tennis bilanshug’ullanadigan joylarda (xonalarda) xavo xarakati tezligi 0,25 mG’s, berk basseynlar xonasida 0.2 mG’s: echinish, dush qabul qilish, massajxonalaridaxavo xarakati tezligi 0.15 mG’s oshmaydi. Yuqorida aytilgan xavo xarorati, namligi va xavo xarakat tezligidankelib chiqadigan xulosa shuki, ularning bari organizmdagi issiqlik almashinuvida asosiy omillar xisoblanadi va birgalikda qatnashganda sezilarli kuchsifatida namoyon bo’ladi.
Atmosfera bosimining oshib borishi
Bosimning normadan ortiq bo’lishi xam organizmga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Bosim oshganda kishi o’zini og’ir yuk ostida qolgandek sezadi, quloqlarda og’riq sezadi, nafas olish qiyinligini tomir urishi tezlashib ketganidan bilsa bo’ladi. Oksigen va azotning pryial bosimi oshib ketishi organizmga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Suv osti sportida xam ana shunday normadan ortiq bosimda ishlashga to’g’ri keladi. Sportchilar 15 metrli chuqurlikka sho’ng’iganlarida bosim unchalik katta bo’lmaydi. A.Laptev va L.Minxning ogoxlantirishicha, sportchilar suvga sho’ng’iganlarida bosim oshishi bilan bog’liq noqulayliklar kuzatiladi. Ya’ni quloq pardasining yorilishi, o’pkada sodir bo’ladigan barotravmlarni xisobga olish kerak, deydi ular.