Guliston davlat universiteti ishlab chiqarish texnologiyalari fakulteti oziq-ovqat texnologiyalari kafedrasi

va saqlash
Reja:
6.1.Yog`-moykorxonalariningikkilamchimahsulotlari, ularningturlari va ularni saqlashningo`zigaxosligivazaruriyati. Ikkilamchimahsulotlarniqadoqlashningo`zigaxosligivazaruriyati.
6.2.Fosfatidkonsentratiniqadoqlash va saqlash.
6.3.Yog`kislotalarivaglisterinniqadoqlash va saqlash.
Tayanch so`z va iboralar: shrot, shulxa, kunjara, fosfatid, konsentrat, yog` kislotalari, glitserin.
6.1. Yog`-moykorxonalariningikkilamchimahsulotlari, ularningturlari va ularni saqlashningo`zigaxosligivazaruriyati. Ikkilamchimahsulotlarniqadoqlashningo`zigaxosligivazaruriyati.
Ekstraktordan chiqayotgan shrot tarkibida 25-40 % gacha erituvchi bo`ladi. Birinchi vazifa shuki shrot tarkibidan erituvchini xaydash. Shrot tarkibidagi erituvchi bog`langan xolda bo`ladi, bu esa bog`lanishni fizik-kimyoviy, mexanik turi, holati hsoblanadi. Shrotni asosiy belgilaridan biri uni tarkibida qoladigan yog` bilan bog`langan erituvchi miqdoridir. Shrotda yog` to`yingan misstella sifatida qolib, undan erituvchini ajratish juda qiyindir. Asosiy usullardan biri erituvchini haydash.
Shu jarayonni olib borish sharoitlari shrotni ozuqa sifatini belgilaydi. Jarayonni unumdorligini oshirish uchun, vakuum ostida, aralashtirish yo`li bilan, o`tkir bug` berish xomashyoni tez qizdirib, xaydashni tezlashtiradi.
Haydash usullari:
1.Qatlamda haydash
2.Qisman muallaq holatda haydash
3.Muallaq holatda xaydash.
1.Usul qasqonli-bug`latgich-tostyerda qo`llaniladi. Bunda xomashyo ochiq hamda yopiq bug` bilan qizdiriladi. Bu usulni afzallik tomoni shuki, har bir bosqichda jarayonni o`zgartirib namissiqlik bilan xomashyoga ishlov berish mumkin.
Tostyerda juda unumli, eng ko`p miqdorda erituvchini xaydash mumkin. Shrot tarkibida qoladigan erituvchi miqdori 0.05 % gacha bo`ladi.
Shrot sifati oshadi.
2.Usul chinni-bug`latgichlarda qo`llaniladi. Bug` xuddi tostyerdagit kabi beriladi. Jarayonni tezlatish uchun 2-bosqichni vakuum ostida olib boriladi.
3.Usul «Ektsexnik» qurilmasida foydalaniladi. Bunda shrot bug` oqimidan o`tib xaydash jarayoni tezlashadi.
Qasqonli bug`latgichlar (tosterlar).
Yog` kombinatlarida har xil turdagi tosterlar qullaniladi: Balaxov korxonasi 9 qasqonli tuzimiga ega bo`lgan, «SKET» firmasinin 10 qasqonli, «Okrim» firmasini 11 qasqonli va «Ekstexnik» firmasini 7 qasqonli tosterlari.
10 qasqonli toster – 10 ta qasqondapn iborat bo`lgan stilindrsimon uskunadir. Har 2 ta qasqon bir-biriga maxkamlangan, birikkan bo`lib, umumiy bug` berib qizdiruvchi maxsus qavatga ega. Bug`ni bosimi 1.0 Mpa, harorati esa 180-200 ^o S. Qasqonlarda yana ko`shimcha qizdirish uchun tubida moslama mavjud bo`lib, umumiy yuzasi G`=74 m<sup>2</sup>. Butun qasqonlar bo`ylab 4 chi bo`sh (poliy) o`q o`tgan bo`lib unga aralashtirgich maxkamlangan, uni aylanish tezligi minutiga 28 marotaba. Shu o`q orqali o`tkir bug` yuboriladi. Kupisoroni bir qasqondan ikinchisiga o`tish avtomatish masala orqali amalga oshiriladi. Bug`ni har bir qasqondan boshqasiga o`tish mo`ljallangan.Ekstraktordan kunjara «shlyuzli zatvor» orqali yuqori qasqonga uzatiladi. Kunjarani tostyerda bo`lish vaqti 55-65 min, qolinligi 400 mm. Tostyerdan kunjara8.5-10% namlikda, tarkibida 0.05 % erituvchi bo`lgan harorati 100-105<sup>o</sup>S holda chiqadi. Ish unumi 190 t/kuniga.
«Ektsexnik» yig`masida etti qasqonli toster qo`llaniladi. Yuqorigi 4ta qasqonda xaydash, keyingi 2-ta qasqonda qo`ritish va oxirgi qasqonda sovutish jarayoni amalga oshadi.
Qasqonli bug`latgich (toster).

O`n qasqonli bug`latgich (toster):
1 – patrubok; 2 – privod; 3 – shnek; 4 – richagli mexanizm; 5 – lyuk laz; 6 – pichoq; 7 – qasqon; 8 – kondensat uchun patrubok; 9 – bo`sh o`q (polsh); 10 – bug`li rubashka; 11 – bug`li rubashka; 12 – kondensat patrubok; 13 – patrubok; 14 – kengaytirgich; 15 – patrubok; 16 – o`tkir bug` patrubok; 17 – namuna olish uchun patrubok; 18 – bug` uchun patrubok; 19 – bug` uchun patrubok; 20 – o`tkir bug` uchun patrubok; 21 – klapon; 22 – satx rostlagich; 23 – reduktor; 24 – elektrodvigatel; 25 – teshiklar; 26 – teshiklar.