Guliston davlat universiteti fizika matematika fakulteti axborot texnologiyalari kafedrasi

Elektron raqamli imzo tizimi 

 

Elektron  raqamli  imzo  (ERI)  -  elektron  hujjatning  rekviziti  bo’lib,  elektron 

hujjatni  qalbakisidan  himoyalash  va  ma’lumot  manbasini  tasdiqlash  uchun 

ishlatiladi.  Elektron  raqamli  imzo,  elektron  hujjatni  kriptografik  o’zgartirish 

natijasida  hosil  bo’lgan  simvollar  ketma-ketligidan  tashkil  topadi.  ERI  ma’lumot 

blokiga  qo’shilib,  ma’lumotni  qabul  qiluvchiga  ma’lumot  manbasini,  ma’lumotni 

butunligini va qalbakisidan himoyalash imkonini beradi.  

---

 

45 

 

Elektron  raqamli  imzo,  axborotni  maxsus  dasturiy  ta’minot  va  elektron 

raqamli imzoning maxfiy kaliti yordamida kriptografik o’zshartirig orqali vujudga 

keladi.  ERI  elektron  hujjat  almashinuvini  takomillashtiradi  va  hujjatning 

ishonchliligini  kafolatlaydi.  Dastlabki  matn  ixtiyoriy  o’zgartirilsa,  ERI  haqiqiy 

bo’lmaydi. 

 

Muhim  element  bo’lib  maxfiy  kalit  hisoblanadi:  uning  yordamida  elektron 

hujjatlar shifrlanadi va elektron raqamli imzo tashkil qilinadi. Shuningdek maxfiy 

kalit  foydalanuvchida  qolib,  alohida  tashuvchilar  orqali  etkaziladi:  bular  disketa, 

smart-karta  yoki  touch  memory  lar  bo’lishi  umkin.  Uni  tarmoqdagi  boshqa 

foydalanuvchilardan sir tutish kerak bo’ladi. 

 

Qachonki  foydalanuvchi  elektron  hujjatga,  o’zining  elektron  raqamli 

imzosini  qo’ymoqchi  bo’lsa,    elektron  raqamli  imzoning  maxfiy  kaliti  asosida  va 

kriptografik  o’zgartirish  orqali  ba’zi  bir  katta  son  hosil  qilinadi,  ushbu  son 

keltirilgan  hujjatning  ushbu  foydalanuvchi  tomonidan  qo’yilgan  imzosi 

hisoblanadi.  Elektron  hujjatning  oxiriga  ushbu  son qo’shiladi  yoki  alohida  faylga 

saqlanadi. Imzoga quyidagi ma’lumotlar yoziladi:  



  imzoning ochiq kaliti fayli nomi; 



  imzo qo’ygan shahs haqidagi ma’lumot; 



  imzo shakllantirilgan sana; 

 

Imzo  qo’yilgan  hujjatni  qabul  qilgan  foydalanuchvi,  jo’natuvchining 

elektron  raqamli  imzo  ochiq  kaliti  yordamida,  teskari  kriptografik  o’zgartirishni 

amalga  oshirib,  elektron  raqamli  imzoni  haqiqiyligini  tekshiradi.  Agar  ushbu 

hujjatning  ERI  to’g’ri  bo’lsa,  u  holda  hujjatga  ko’zda  tutilgan  jo’natuvchi  imzo 

qo’ygani  va  hujjatga  hech  qanday  o’zgartirish  kiritilmagani  kelib  chiqadi.  Aks 

holda jo’natuvchining sertifikati haqiqiy emas deb topiladi.