Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

Muhokama uchun savollar
3.1.1.Bog’langan qo’shma gap o’z ichida qanday tiplarga bo’linadi?
3.1.2.Bog’langan qo’shma gap ning biriktiruv bog’lovchili turi.
3.2.1.Biriktiruv bog’lovchili qo’shma gap lar qanday voqea-hodisalarni ifodalaydi?
3.2.2.Biriktiruv bog’lovchilarga qaysi bog’lovchi vositalar kiradi?
3.2.3.Biriktiruv bog’lovchili qo’shma gap lar o’z ichida necha guruhga bo’linadi?
3-masala: qiyoslov munosabatini ifodalovchi bog’langan qo’shma gap
Ma’lum voqea, hodisa, belgi-xususiyatlarni bir-biriga kiyoslashdan maqsad ular orasidagi farqni aniqlash yoki ularni zid qo’yish, bir-biriga nomuvofiq ekanini ko’rsatishdir.
Shu singari qiyoslash mazmun munosabatini ifodalovchi Qo’shma gaplar ham zidlash, qiyoslash, izohlash kabi ma’no ottenkalarini ruyobga chiqaradi.
1.Qo’shma gap qismlarining umumiy mazmuni yoki gaplar tarkibidagi ayrim bo’laklar biror tomondan bir-biriga zid qo’yiladi. qismlar ammo, lekin, biroq zidlovchi bog’lovchilari yoki shu vazifadagi -u ,-yu yuklamalari orqali birikadi. Nay ham durustgina chalindi, lekin Rafiq darrov sindirib tashladi. Quyosh chiqib turibdi-yu, havo sovuq.
Zidlash munosabati «va», «lekin» bog’lovchilarini birga «va lekin» tarzida ishlatish bilan ham ifodalanadi: Hamon chopib boradi va lekin ko’kragi qon.
2. Qiyoslash orqali voqea-hodisa, predmet va ularning xususiyatlari o’rtasidagi farqlar ochiladi. Qiyoslash munosabati asosan bo’lsa, esa yordamchilar, zidlovchi bog’lovchilar yordamida ifodalanadi. Bu xil qo’shma gap qismlarining strukturasida ma’lum parallelizm bo’ladi. Xonzoda sen shu ishni bajar, boydan qutulasan, men bo’lsam o’z maqsadimga etaman.
3.Bog’langan qo’shma gap zidlash munosabatini ifodalaydi. Bunda qismlarning tartibidagi ayrim bo’laklarning ma’nosi yoki birinchi qismining umumiy mazmuni izohlanishi mumkin. Izohlovchi gap ikkinchi o’rinda kelib, birinchi gapning har bir bo’lagi izohlanishi mumkin.
1) ega izohlanadi: Odamga andisha kerak, lekin undan ham ilgariroq insof kerak.
2) kesim izohlanadi: Sidiqjonning yuragi bir oz g’ash bo’ldi, lekin bu g’ashlikning sababini o’zi ham bilmas edi.
3)ikkinchi darajali bo’lak izohlanadi. To’g’ri tashkilotchilikning ahamiyati katta, lekin tashkil qilingan odam tashkilotchining soyasida qolib ketmasligi kerak.