Guliston davlat universiteti filologiya fakulteti

Muhokama uchun savollar
3.1.1. Hol gapda qanday vazifalarni bajaradi?
3.1.2. Holning qanday ma’no turlari bor?
3.1.3. Hol va to’ldiruvchi qanday hollarda bir xil grammatik shaklda bo’ladi?
ADABIYoTLAR:
1. A.G’ulomov, M. Asqarova. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Sintaksis. Darslik. Toshkent. «O’qituvchi», 1987y, 68-76, 101-120 betlar.

1. 
   Sh.Rahmatullaev. Hozirgi adabiy o’zbek tili(darslik). T., Universitet, 2006.272-387-betlar.
   
2. 
   R.Sayfullaeva va boshqalar. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Sintaksis. III. (o’quv qo’llanmasi).T.,2006. 88-103-betlar.
   

4. M.Asqarova. Hozirgi o’zbek adabiy tilidan ma’ruza matnlari
(Sintaksis). T., 2000 y.
5. R.Ikromova, D.Muhamedova, D.Shodmonqulova, X.G’ulomova.Hozirgi o’zbek adabiy tilidan ma’ruza matnlari. (Sintaksis). 2001 y.
6. G’.Abduraxmonov va boshqalar.O’zbek tili grammatikasi.T.1999. 3-123 betlar.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. G’.Abdurahmonov, A.Sulaymonov, X.Holiyorov, J.Omonturdiev. Hozirgi o’zbek adabiy tili(sintaksis). Toshkent, «O’qituvchi»,1979.
2. O’zbek tili grammatikasi.T., Fan, 1976.114-119-betlar.
3. A.Nurmonov, R.Rasulov. O’zbek tili jadvallarda.T.: «O’qituvchi» 1993,102 bet.
9-mavzu: Gap bo’laklarining o’rni.
Ajratilgan vaqt : 2 soat
Mavzu bo’yicha asosiy masala(savol)lar
1. Gap bo’laklari tartibini o’rganishning ahamiyati
2. Gap bo’laklarning odatdagi tartibi.
3. Gap bo’laklari odatdagi tartibining o’zgarishi.
Tayanch tushunchalar.
Gaplarda so’z tartibi va gap tartibi, odatdagi tartib, tipik tartib, bosh bo’laklarning tartibi, ikkinchi darajali bo’laklarning tartibi, odatdagi tartibning o’zgarishi,inversiya.
1-masala: Gap bo’laklarining tartibini o’rganishning ahamiyati
Ona tili sintaktik kursini o’rganish jarayonida talabalarni nutqini o’stira borib, o’z fikrini to’g’ri, aniq, ravon, ta’sirli bayon qila olish malakasini xosil qilishlariga erishish ko’zda tutiladi. To’g’ri, aniq, ravon, ta’sirli so’zlash uchun fikrni mantiqiy izchil bayon qilish, adabiy til normalariga rioya qilish zarur. Fikrni aniq bayon qilish uchun tilning xilma-xil ifoda vositalaridan zarurini-zarur so’zni, so’z birikmasini tanlash, bulardan tashqari, gap bo’laklarini maqsadga muvofiq tartiblashga, ma’no urg’usiga rioya qilish kerak. Gap bo’laklarining tartibi gapning mazmuni, undagi bo’laklarning ma’nosini aniq ifodalash hamda nutqning ma’lum bir uslubini hosil qilish uchun xizmat qiladi. Tinch, sokin nutqda ma’no jihatidan muhim bo’lgan bo’lak gapning oxirida keladi. Emotsional, hayajonli nutqda ma’no jihatidan muhim bo’lgan bo’lak gapning boshida yoki o’rtasida kelib, uni aytishda ovoz ko’tariladi. Bunday gaplarda voqea – hodisalarni tasvirlash bilan birga emotsional munosabat ham ifodalanadi.