Guliston davlat universiteti b. A. Xasanov, A. A. Xashimov, A. B. Muxametov, A. A. Abduvohidov buxgalteriya hisobi

Tashkilot ustav kapitalini hisobga olishning soliq jihatlari. O’zR Soliq kodeksida ustav kapitaliga badallar shaklida olingan pul mablag’lari va boshqa mol-mulk shaklidagi daromadlar foyda solig’iga tortilmaydigan daromad deb belgilab qo’yilgan (304-modda).
Bunday ob’ektlarning qiymati ushbu xarajatlarning ustav kapitaliga hissa sifatida belgilanishi sharti bilan beruvchi tomonidan amalga oshirilgan qo’shimcha xarajatlarni hisobga olgan holda, ushbu mol-mulkka egalik qilish sanasi bo’yicha beruvchi tomonning soliq hisobi yozuvlariga muvofiq belgilanadi.
Soliq kodeksining 239-moddasi 4-bandiga muvofiq mol-mulkni boshqa tashkilotlarning ustav kapitaliga o’tkazish realizatsiya deb e’tirof etiladi. Shuning uchun mol-mulkni ustav kapitaliga o’tkazish qo’shilgan qiymat solig’iga tortiladi.
Mol-mulkni boshqa tashkilot ustav kapitaliga o’tkazish to’g’risidagi bitimlar QQS bo’yicha soliqqa tortish tufayli, ularni sotib olish bo’yicha to’langan QQS summasi chegirib tashlanadi.
Sotib olingan mol-mulk boshqa tashkilotning ustav kapitaliga o’tkazish uchun mo’ljallanganligini beruvchi korxona oldindan bilsa, uni sotib olishda korxonaga taqdim etilgan QQS summasi buxgalteriya hisobiga qabul qilingan mol-mulk qiymatida hisobga olinishi kerak.
Agar beruvchi korxonailgari olingan mol-mulkdan ishlab chiqarish faoliyatida foydalangan bo’lsa va so’ngra uni boshqa tashkilotning ustav kapitaliga o’tkazishga qaror qilgan bo’lsa, unda beradigan ob’ekti QQS summasi bilan birga beriladi.
Beruvchi tashkilotida moddiy va ishlab chiqarish zahiralariga nisbatan ilgari chegirib ko’rsatilgan QQS summasi, qaytadan barqaror qilinadi va TMZ QQS bilan birga boshqa tashkilot ustav kapitaliga beriladi.
O’zR Soliq kodeksini 298-moddasida belgilangan, ya’ni asosiy vositalarning va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan daromad deb buxgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadigan asosiy vositalarning va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan foyda e’tirof etiladi.
Asosiy vositalarning va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan moliyaviy natijani (foydani yoki zararni) aniqlashda ilgari qayta baholangan asosiy vositalarning hamda boshqa mol-mulkning narxini oshirish summasining ushbu asosiy vositalarni va boshqa mol-mulkni oldingi narxni pasaytirish summasidan ortiq summalari asosiy vositalar hamda boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olingan daromad tarkibiga kiritiladi.
Soliq to’lovchi tomonidan tekin olingan mol-mulk va (yoki) xizmatlar soliq to’lovchining daromadi deb e’tirof etiladi.
Mol-mulkni (xizmatlarni) tekin asosda olish chog’ida oluvchi shaxsning daromadlari, ushbu mol-mulkning (xizmatlarning) bozor qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.
Tekin olingan mol-mulkning (xizmatlarning) bozor qiymati hujjat bilan tasdiqlanishi kerak. Xususan, quyidagilar shunday hujjatlar bo’lishi mumkin:
1) yuklab jo’natishga, etkazib berishga yoki topshirishga doir hujjatlar;
2) mahsulot etkazib beruvchilarning narxga doir ma’lumotlari (prays-varaqlar);
3) ommaviy axborot vositalaridan olingan ma’lumotlar;
4) birja xabarlari;
5) davlat statistika organlarining ma’lumotlari.
Qarz beruvchiga foizli daromad to’lash majburiyatisiz qarz (qaytarish sharti bilan moliyaviy yordam) olish chog’ida qarz oluvchining daromadi qarz (qaytarish sharti bilan moliyaviy yordam) olish sanasida O’zR MB tomonidan belgilangan qayta moliyalashtirish stavkasidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Qarz beruvchining daromadini aniqlashning xuddi shunday tartibi qarz (qaytarish sharti bilan moliyaviy yordam) olish sanasida stavkasi O’zR MB tomonidan belgilangan qayta moliyalashtirish stavkasidan kam bo’lgan foizlar to’lash sharti bilan berilgan qarzlarga (qaytarish sharti bilan moliyaviy yordamga) nisbatan qo’llaniladi.