Guliston davlat universiteti axborot texnologiyalari kafedrasi

Registr
1:
1
-
son va natija
 
Registr
2
:
2
-
son va natija
 
Summator
 
Bosh
qaris
h 
sxem
asi
И
нстр
укция 
к
од 
шина
с
Маълу
-
мотлар 
код

---

Bir 
xonali 
kombinatsion 
jamlagich 
– 
kirish 
yo‘llariga 
qo‘shiluvchilarning kodlari bir vaqtda berilish bilan chiqish yo‘llarida yig‘indi 
va keyingi (katta) xonaga ko‘chirish qiymati signalini hosil qiluvchi qurilma. 
Qo‘shiluvchilarning signallaridan biri olib tashlanishi bilan kombinatsion 
jamlagichning chiqish yo‘lidagi yig‘indi qiymati yo‘qoladi.
Bir xonali to‘plovchi jamlagich – xotirlash elementlari (odatda triggerlar) 
asosida ko‘riladi. Kirish yo‘liga ketma-ket berilgan qo‘shiluvchilarning kodlari 
jamlagichda yig‘indi ko‘rinishida to‘planadi va signallar berilishi to‘xtatilsa 
ham unda saqlanadi.
Ko‘p xonali sonlarni jamlash usuli bo‘yicha jamlagichlar ketma-ket va 
parallel jamlagichlarga bo‘linadi.
Ko‘p xonali ketma-ket jamlagich qo‘shiluvchilarning ketma-ket kodini 
ular yig‘indisining ketma-ket kodiga aylantiradi. Ikkita ko‘p xonali sonlarni 
qo‘shish kichik xonadan boshlanib ketma-ket xonalar bo‘yicha bajariladi.
Parallel jamlagichlar – parallel jamlagichlar soni qo‘shiluvchilar 
xonalarining soniga teng bo‘lgan bir xonali jamlagichlar asosida ko‘rilib, unda 
qo‘shiluvchilar kodining hamma xonalari bir vaqtda ishlanadi. Ishlatiladigan 
bir xonali jamlagichlarning xiliga qarab kombinatsion va to‘plovchi parallel 
jamlagichlar bo‘ladi.
Kombinatsion jamlagich asosida to‘plovchi jamlagichlarni tuzish 
xotirlash registrlarining ishlatilishini taqozo qiladi.
To‘plovchi jamlagichlarda qo‘shish jarayonining yana bir usuli guruhli 
ko‘chirishni tashkil qilishdir. Bu usulga binoan jamlagich xonalar guruhiga 
ajratilib, har bir guruh bilan bitta kon’yunktor bog‘langan bo‘ladi. Son xonalari 
jamlangandan so‘ng jamlagichlarning trigerlar guruhi «1» holatida bo‘lsa, 
kon’yunktor ochiladi. Bu holda trigerlar guruhidan uzatilgan ko‘chirish qiymati 
signali bu kon’yunktordan o‘tadi.
Natijani ketma-ket to‘plashni talab qiluvchi amallarni (masalan 
ko‘paytirish, bo‘lish) bajarishda qo‘shishni tezlatish uchun ko‘chirish qiymati 
signallarini xotirada saqlovchi jamlagichlar ishlatiladi. Bunday jamlagichlar 
ikkita registrdan iborat bo‘lib, birida qo‘shishning oraliq natijasi saqlansa, 
ikkinchisida ko‘chirish qiymati saqlanadi.
Shartli ko‘chirishni tashkil qilish uchun jamlagich ikkita teng qismga 
bo‘linadi va katta xonalarida birlashtiruvchi qismi takrorlanadi. Shartli 
ko‘chirishli jamlagichlarda ko‘chirish qiymati signalining tarqalishi vaqti 
nisbatan ikki marta kamayadi.
Sinxron 
jamlagichlar 
xuddi 
parallel 
jamlagichlardek, 
bunday 
jamlagichlarda istalgan ikkita sonni jamlash uchun eng katta, ya’ni eng qiyin 
holatda kerak bo‘ladigan vaqt ajratiladi va bu vaqt ko‘pincha samarasiz 
ishlatiladi.
Istalgan ikkita sonni jamlash uchun kerakli vaqtda ajratiladigan 
jamlagichlar asinxron jamlagichlar deb yuritiladi. Bu jamlagichlarda maxsus 

---

zanjirlar mavjud bo‘lib, ular ko‘chirish qiymati signalining tarqalishi 
tugallanganlagini aniqlaydi. Bu tipdagi jamlagichlar umumiy ishlarga 
mo‘ljallangan EHMlarda ishlatiladi. Masala yechilishi vaqti qat’iy belgilangan 
va son kodlariga bog‘liq bo‘lmagan, ixtisoslashtirilgan EHMlarda asinxron 
jamlagichlarning ishlatilishi noo‘rin hisoblanadi.
Registr - har xil uzunlikdagi yacheyka xotirasining tezligi, registr1, 
ikkilik so‘z razryadiga ega. Registr2 esa so‘z razryadligiga ega. Registr1 
operatsiya bajarganda, shu operatsiyaga qatnashgan birinchi son joylashadi, 
operatsiya tugagandan so‘ng natija e’lon qilinadi. Registr2 da operatsiyada 
qatnashuvchi ikkinchi son (operatsiya tugash vaqtida axborot o‘zgarmaydi). 
Registr1 ma’lumotlar shinasi kodlardagi axborotlarni qabul qiladi va ularga 
axborotni yetkazib beradi. Registr2 shu shinalardan axborotni qabul qiladi.