Guliston davlat universiteti adabiyotshunoslik kafedrasi

Mavzu: qO’ShIq - XALq OG’ZAKI IJODI 
Dars materiali:
Darslikning 29-betidagi xalq qo’shiqlari. 
Dars maqsadlari: 
Ta’limiy maqsad:
«qo’shiq» (29-betidagi)ni o’qish. qo’shiqning turli 
mazmunda bo’lishini tushuntirish. 
Tarbiyaviy maqsad: 
o’quvchilarning san’atga, Musiqaga bo’lgan qiziqishini 
shakllantirish. 
Rivojlantiruvchi maqsad:
o’quvchilarning turli janrdagi asarlarni o’qish 
malakalarini shakllantirish va o’quvchilar nutqini o’stirish. 
Darsning borishi:
Dars 3- sinf «O’qish kitobi»ning 29-betida berilgan rasm 
yuzasidan suhbat o’tkazishdan boshlanadi. Buning uchun avval o’quvchilar rasmni 
kuzatadilar. Nimalar tasvirlanganligini aniqlaydilar. Shundan so’ng o’qituvchi 
o’quvchilarga quyidagi savolni beradi: 
- Rasmda nimalar tasvirlangan?
(Javob:- Rasmda doston kuylovchi baxshi, humo qushi, ertaklarda 
uchraydigan tulporlar tasvirlangan). 
So’ngra o’quvchilardan bilgan qo’shiqlarini aytish so’raladi. Masalan, 
«Chitti gul»ni aytadilar: 
Chitti guley, chitti gul, 
 
qo’ling gulbogda bo’lsin, 
 
Etagingga gul bosdim. 
 
Beling belbog’da bo’lsin. 
 
Hayu chitti gul, 
 
 
Hayu chitti gul, 
 
Hayu chitti gul. 
 
 
Hayu chitti gul. 

---

17
So’ng o’qituvchi muallifi yozilgan va muallifi yozilmagan qo’shiqlarga 
o’quvchilar diqqatini qaratadi. Muallifi bor qo’shiq bir kishi tomonidan yozilgan 
bo’ladi. Muallifi yo’q qo’shiq xalq tomonidan yaratilgan. So’ng xalq tomonidan 
yaratilgan qo’shiq va ertaklar xalq ogzaki ijodi hisoblanishi tushuntiriladi. 
Shundan so’ng o’qituvchi darslikdagi birinchi qo’shiqni o’quvchilarga 
o’qitadi yoki yod olgan o’quvchi bo’lsa, kuyga solib aytiladi. O’qituvchi 
o’quvchilardan qo’shiq qaysi mavsumga mosligi unda nimalar kuylanganligi 
so’raydi va ular javobini to’ldiradi.
O’quvchilarga qo’shiqning ikkinchisi ya’ni «Xey, lola» ichida o’qish 
topshiriladi. To’xtamlarga rioya qilish, ohangini lniqlash, ifodali o’qishga 
tayyorlanish aytiladi. So’ng bir necha o’quvchiga ifodali o’qitiladi. Har bir satr 
tahlil qilinadi, mazmuni haqida o’quvchilardan so’raladi. O’quvchilar fikri 
o’qituvchi tomonidan to’ldiriladi. qo’shiqda yurt tinch bo’lishi, odamlar osoyishta 
hayot kechirishi, xalqning orzu-umidlari kuylanadi.
Chunki, xalqimiz o’tmishida amirlar, beklar, xonlar va xorijiy davlatlar 
tomonidan jabr-zulm tortgan, azob-uqubatda yashagan. Shuning uchun ham 
o’tmishda xalq o’z hayotida noroziligini ifodalab qo’shiqlar yaratgan.
Hozirgi vaqtda yaratilgan qo’shiqlarning mazmuni o’zgargan.
Masalan, «Ona bitta- Vatan yagona» bo’lishida kimning qaysi qo’shig’ini 
o’rgangan Edik? (Anvar Obidjonning «O’ktam avlod» va Kavsar Turdievaning 
«Dunyoni saqlar bolalar» qo’shigini o’rgangan edik).
Uyga vazifa: Darslikning 29-betidagi qo’shiqni o’qish va yod olish.