Gulchehra shadmanova, soyibjon mirzayev «zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari»

 
4.3.8.
 
ACCESS ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi va unda ishlash 
qoidalari 
Dasturlovchi bo‘lmagan ommaviy foydalanuvchilarga mo‘ljallangan 
namunaviy zamonaviy vositalar yordamida ma’lumotlar bazalarini yaratish 
texnologiyasi ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) ASSESS tomonidan 
taqdim etiladi. ASSESS da dasturlash tili mavjud bo‘lib, boshqa dasturlovchi 
vositalar bilan integratsiyalashishga imkoniyat bor. ASSESS- bu, bir 
foydalanuvchiga mo‘ljallangan ma’lumotlar bazasini boshqarishning ommaviy 

---

90 
tizimidir. U ma’lumotlar hajmi 1 g baytgacha bo‘lganda Microsoft office ning o‘z 
vositalari bilan birgalikda ish yuritishiga xizmat ko‘rsatishi mumkin. 
Ma’lumotlar saqlanish va kirish muammolari himoya vositalaridan 
foydalanish yordamida hal qilinadi. Qo‘lda bajariladigan operatsiyalarni 
avtomatlashtirish oddiy ko‘zda ko‘rinadigan vositalar va makroslarga 
birlashtirilgan makrobuyruqlar yordamida bajariladi. Agar ko‘zga ko‘rinadigan 
tayyor vositalarning imkoniyatlari etishmasa, makro buyruqlarga murojaat qilinadi, 
agar ularning ham imkoniyatlari etarli bo‘lmasa, unda dasturlash tilidan 
foydalanish mumkin. 
ACCESS MBBT ning 1.0 versiyasi 1992 yilida MS WINDOWS operatsion 
tizimi uchun ishlab chiqarilgan birinchi relyasion MBBT hisoblanadi. Access’95 
jahonda birinchi 32-razryadli relyasion MBBTdir. Access-2007 esa tarmoqlardagi 
ma’lumotlar almashinuvini amalga oshirgan MBBT hisoblanadi. 
ACCESS MBBT oynasi instrumentlar paneli, bosh menyu buyruqlari va 
MB oynasidan tashkil topgan. 
ASSESS MB turli sinf ob’ektlaridan iborat bo‘lib, MB oynasidagi alohida 
ilovalarda joylashgan. Ma’lum bir sinfning MBning yangi ob’ektlari, yaratish 
usulini ko‘rsatish bilan 
Sozdat
(yaratish) tugmasini bosish orqali (Konstruktordagi 
Master programmasi yordamida ma’lum sinf ob’ektlari) yaratiladi. 
Otkrit 
tugmasi 
alohida oynada ishlash uchun MB ob’ektini chiqaradi. MB ochiq turgan oynalari 
ro‘yxatini 
Okno
menyu buyrug‘i yordamida ko‘rish mumkin.
Access MBBT boshqaruvidagi MB ning kengaytmasi. mdb dan iborat bo‘lib 
qo‘ydagi ob’ektlardan tashkil topgan: 
Tablitsa (Jadval)
– ma’lumotlarni saqlash uchun; 
Forma (SHakl)
– ma’lumotlarni kiritish va tahrirlash uchun; 
Zapros (So‘rov)
 
– jadvallarni qayta ishlash va boshqa so‘rovlar uchun; 
Kirish mumkin bo‘lgan sahifa
– Internet yordamida MB bilan ishlash uchun; 
Makros
– ko‘p takrorlanadigan xarakatlarni avtomatlashtirish; 
Modul
 
– ma’lumotlarni qayta ishlash uchun Visual Basic dasturlashtirish 
tilidan foydalanish; 

---

91 
Otchyot (Hisobot)
– natijalarni bosmaga chiqarish. 
Ma’lumotlarning yangi bazalarining yaratilishi ACCESS ni ishga tushirish 
va muloqotli darchaning paydo bo‘lishidan boshlanadi. Masterni ishga tushirish 
operatsiyasini tanlash yaratilish darchasiga olib keladi.
Assess menyusi 
Fayl, Pravka, Vid, Vstavka, Servis
oynalaridan iborat. 
Access MBBT turli hajmdagi MB ni yaratishga imkon berib, ular alohida va 
jamoaaviy kirish rejimlarida ishlay oladi.
MS Access 2010 ning yangi funksiyalari quyidagilardan iborat:
1)
MB ni oldingi versiyalar formatiga o‘tkazish; 
2)
barcha ilovalardagi MB ob’ektlarini avtomatik o‘zgartirish; 
3)
MB jadvaliga kiritiladigan qiymatlarni tekshirish, shartli formatlash;
4)
bir oynadagi bog‘liqlik turi bo‘yicha bir-birining ichiga joylashgan 
jadvallar; 
5)
formalar va hisobotlar maketlarini o‘zgartirish; 
6)
e-mail bo‘yicha tarqatish uchun hisobotlarning statistik nusxasini 
yaratish;
7)
MB ni magnit disk va boshqa ilovalarga saqlash paytida uning 
arxivlangan ko‘rinishini boshqarish.
Access 2010 Internet tarmog‘ida ishlash uchun quyidagi yangi 
funksiyalarni o‘z ichiga olgan:
• ma’lumotlarga kirish sahifasi;
• html (dasturlashtirish tili) formatida jadval, so‘rov, hisobotlarni chiqarish, 
shu jumladan, elektron jadvallarni, diagrammalar, dinamik jami jadvallarni.
Access MBBT rejimlarini sozlash 
«