Г>ул китаптл К. лракллнакстаппып кубла ранонллрыпда жасай- тугын клракалпаклардын этннкалык составы, сол гсрригориядагы

107 Дж. Д у й се и г а л и с в, Постлноика ире
1
юл.аиаш
1
я матема-
тики, 48-бет.
араб. сомне /караныэ: Л. 3 Вудагов. Срлшштслмияй слонарь
туреико-татарских наречий, т,1, СГ16, 18)9, 672 бет/.
170 дц 
а
 
Т е р е и т ь е п . О мусульмамском лстоисчнслсмин.
'Глшкемт. 1896, 15-бет.
771 Д к. Д у м с е м г а л м е в. Постамопкл мремодаиаммя матема-
тики.., 48-Сет
1’- Парс. аўқыи /сиищеииослужигсльД Қарамыз: II. Л. Васкакои.
Состав лсксики каракалмакского изыка м структура слоиа—.Ис-
слсдовамия ио сравиигсльмой грамматике тюркскнх языков. , IV,
лсксмка, М ., 1962, 77-бет
91
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

К
у
б
л
а
диале
ктт
е 
кол
ла
н
ы
ў
ш
ы
ж
у
л
д
ы
з
ка
л
е
н
д
а
р
ы
1*
ЬХ
Я
4.
* Ч
»Я
3 2 
_
Й и Э
3 5.2
0 Щ X
х я 3
п х г (
й °
* а
>,
о.
с. 
3 
•
и. : 
« •
>>
<1)
а
X
ф
о
а
*
* 0>
<и
н
>>
0*3
2 *
л з
3
3
3
й
*
з
5" о-
<•> й-
о.
а
8
? к
*
 
2  
п
 
5
(> я
ГО
и *
и £ 
1
а  
X *>
X
о
3- 5
—■*’*— •
'—
7
—*
X
V «
л г
3
я
о>
х
2 а 
-
С г; 
<о 2 й о
= ^ Й В д о а
П «О
й> 4> 4> X Н
т
а^е^о о цо
О а> 
а ч . 
*> о 53 
п
г5*0 
О О 3 
^соа.
2
о
«
К
»Х
о
п
7 0
X
4> 0 >- X о
3 &&'£ я &£
Л О О >“ “ X 
гь
з*игои5пл_
5 -*“ зг=:
ё .-
н « й Л
а
я О (к О о .
_ £ £ > > “ « > о
?Х * ** # — ^ в
«о 2 2 ш а> х о
Н ®
«> «■: «ч
чТ. л> >>
_ЖС^Х
л
о. Л
'О о.
<а «э 
X х 
о х *• 
Е^ССӨ*
а.
ю
V
« а. 
«в ,5* 
35>*
Л1 Ф
г О
X
, 
я
(1>
т • 
5?х
С «
2 X
*-о
«
« 
>ч 
ЙО.И1™ 0.0 
О 
<->
> -- V «.
ЯЦП>Ц^П)^
л> ^ 
V?» >*
=; о.
гә х
3 *>ч 
<9 «I
х О
т
га
>» X \о
«3 > о О та и
ю х *о О, х 
V > ,£ £ '•£
0
* «
<5 ® н 
?в са >»
0
о
X о о
, ' С « к о 2
я&
5 5>л 
_ .
О Л 
(м « и >■ —
. 
-£ сд
х и и о п ю ? < ^
^ о - у ? ? § -£
^
-
*
Л о >- 
*е1х
о = « 
_
ч о ." 5 , ™ = (З с о
2 = .2,«51-'0 1!2«1а 
* *^ «го 2. £ я*= о.с_ 
<Ъ
О ^
-. сэ о» >*_2 ^ «5
х ц з; и п> ц
= •>.
" 3 >.
е
«■? 
0 <■»
»ъ 
0.3
|
х >
* а
2 >. ЛлЗго " а и
5 *>. * ? а п г « * 0 .
< и
л о ш о < < х
IX
X
г §
* 3
?-=(
п
'
*
№
>"
е^Х
— 04 СО«**Ю:0>-СООО
л X *
«5 
-
и 
’ 5 £
6
сч .
* = V 
X *? X 
►- X та 
4» н С 
X
О 
0
Л О . Х
>» а 
и. а.
® Ж «О
3 3 -
4» 2 аэ 
г; £
10
*
* :
а 1
1
!
I
92
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

уғиўына қыйыитмлык гуўдырып, ҳәгтеки оны ц гейна- 
раллрыныц мәииси де түсиниксиз болып қала бергеп. 
Моселеи, қубла диалекгте 
мискин,
деген сөз бар; 
[>ү&р()ак Мискин баба дегэн. жер бар. Мис кин
араб 
сөзн17'' Ол бахытсыз, жарлы, алпайым, тнл а лғыш де- 
ғен мәнилерди ацлатады.
Вуинан басқа дииге байланыслы „мусўрман* (әд. 
мусы лкан), ҳайт
(әд. 
айт)
,7‘ сөзлери қоллан ылады: 
Ораза ҳайт, қурбан ҳайт
(15ир орайы). Вул сөзлер 
күкделнкли колланыўдан шығыт, архаизм сөзлерге ай- 
налған. өриси тарытған.
Арханзмлер көркем эдебиятга тарннхый шы ғарма- 
ларда сүўреглеў қуралларыпыц бнрп сыпагыпда жипи 
пайдаланылады.
Тарийхый сөзлер. Белгили бир дәўирлерде заттыц, 
атзманыц якн ҳәрекеггиц атамасы регинде қолланыл- 
ган сөзлер ўақыг өгиўи менен гөиереди. Бул зацлы 
қубылыс. Дурысында да, сөзлердиц тарнпхый сөзлер- 
ге айналыўы ушын олардыц бурыннан колланылын 
киягырғаны, көп ўақыглардан берли бар екенлиги 
емес, ал сол сәз бенен аталагуғын заттыц қолланыўдан, 
пзйдаланыўдаи қалыўы есапқа алынады. ,7Ь Баскаша 
айгқанда, тарийхый сөзлер өзиниц билднретуғын реа- 
лиясы (мәниси, хызмегн) жойылып, қолланыўдан шық- 
қан, бирақ өгкен дэўир картипасын көрсетиўге хыз- 
мет ететуғын сөзлерден ибарат 170
Диалект лексикасындағы тарийхый сөзлер; 1) халық- 
тыц материальлық мадеинягы, дастүриие; 2) ҳакимши- 
лик басқарыў ислерине; 3) халықтыц социальлық тур- 
мысыидағы өзгешеликлерге байлапыслы болын келеди.
I) 
Карақалнақ халқы өгкеи заманда қыйын жағдай- 
ларды басынан кеширди. Бул қыйыншылықлар оныц 
магериаллық мәдениятына үлкен тәснрин типгизгени 
менен халықтыц ец жақсы мнллпй традицияларын
ш араб. мескинь, .
1
ЛСА./м/. бедмыГ|, ншций, смиреинын, скромныЛ, 
нокорный /Л . 3 Ь у л а г о н . Сраинигельный словарь . . , т .1 1 .., 231 
бет /
о* араб. *байрам“, “мереке".—“Қазақ т1л1 тарихы мен дналек-
толошясмныц маселелср! • Я-шмгум. Алматы, ПЬЗ, 135-бет.
и'1 Г. Г. М у с а б а е в. Соиремепный казахским язык, ч. 1,лексика.
Алма—Ата, !!)59,84-бет.
т
Г. М. 1' а л к и н а— Федору к и др. Современный русскмм
язык, ч. I, 84-бет.
93
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

жок етпп жнборс ялм.тды. Халык сәп-салтаиатына, оныи 
мнллии өзг(мпсликлерппе баГ
1
ланыслы өткеп дәўирлер- 
Де гүрлипк* жасапыў затларыныц пандаланылғанлыгы 
мәлим. Маселсн, 
с,>укәл
(эд. 
сэукелс)
сөзпн алып кара- 
*пык. 
Сэук.чл*
ҳанл-қызлар ушын нсленғеп бас кийим- 
пнц бпр формасы. Оиы жай гана ислеп қоймай, алгын, 
гүмис т. б. баҳалы затлар менен безейди. Сонлықтан 
сэукэ.п
ни курғып семьяпыц қыз-келиншеклери кийе- 
туғып болгап. Г>ул зат баска туўыскап халықларда да 
ушырасады.
2) Тарийхый сөзлердиц екинши топары—бул бурын- 
да болган ҳәкимшилик, урыс-согыс ислерннс тийисли 
атамалар Мысалы, 
папииаҳ
,/ 
пашша
(әд. 
патша), топ
(лд 
пушка)
т. б. Бул сөзлердиц айырымлары ҳәзир де 
сақланған, бирақ олар басқа мәнпғе ийе болып кеткеи. 
Гейпараларыиыц дәсленки мәниде иайдаланыўдан шы- 
ғып калыўы аталатугыи нредметтин ҳәзир қолланбаўы- 
на байланыслы.
Дурысында да, тарийхый сөзлер ҳакыйкый турмыс- 
тагы қолланыўдаи калған зат ҳэм ўақыялардыц жеке 
атамалары ғана болын табылады177.
3) Халық турмысыныц өткендеги социальлык аўҳа- 
лына байланыслы бир қанша тарийхый сөзлер, атама- 
лар ла бар; 
Тақсийр
(әд. 
тақсыр): Тақсийр, м енД өрт -
күл<)энмэн\ пэлэкэт
, әд. 
бахытсызлық ', салғырт
,'әд. 
салы қ', зекэт з
д. 
зэкэт
/.,7Я
яСалгырт“ сөзи дәстанларда да ушырасады;
Салғырты Оар халқықныц,
Вермеги бар халқыцныц,
Оны өндирип бересец
(„Қырқ кыз“, 176—бет.)
Халык сөйлеў тилинде бурын коллаиылған жыл 
атлары ҳәзир пайдаланыўдан дерлик шығып қалды. *
1
7
8