Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

participatione sacramentorum, qui eorum factis non consenserint, obfuturos. Cum vero eis, per

quos ecclesia regitur, adest pace salva potestas discipline adversus improbos aut nefarios

exercende, tunc rursus ne socordia segnitiaque dormiamus, acculeis preceptorum, que ad

severitatem coercionis pertinent , excitandi sumus, ut gressus nostros in via Domini ex s c

utrisque testimoniis illo duce atque adiutore dirigentes nec pacientie nomine torpescamus nec

obtentu diligenti. seviamus . t

a) ganze Kap. om. M.

b) om. C.

c) malorum R.

d) predictam L.

e) pacientia C.

f) tantum C.

g) ante correctionem: impidiatur C; impidiatur korr. in impideatur R.

h) ipse L.

i) perversissimas securitates C.

j) folgt vero L.

k) sanandum C.

l) vitam L.

m) neglegentia L.

n) sine R.

o) om. L.

p) conemus (?) L.

q) mente R.

r) pronuntiandum L.

s) pertinent cohertionis L.

t) serviamus C.

Polycarp 7.9.10

1498

10. Augustinus in libro homeliarum I. in omelia XXVII. In libro de penitentia. a b a

Multi corriguntur ut Petrus, multi tolerantur ut Iudas, multi nesciuntur, `donec veniat c

Dominus, qui illuminet abscondita tenebrarum', et cetera . Plerique autem boni christiani d e e f f

propterea tacent et sufferunt aliorum peccata, que noverunt, quia documentis sepe deseruntur

et ea, que ipsi sciunt, iudicibus ecclesiasticis probare non possunt. Quamvis enim vera sunt g

qu.dam, non tamen iudici facile credenda sunt, nisi certis iudiciis demonstrentur . Nos vero a h i

communione quemquam prohibere non possumus, quamvis hec prohibitio nondum sit mortalis,

sed medicinalis, nisi aut sponte confessum aut in aliquo sive seculari sive ecclesiastico iudicio j j

nominatum atque convictum . Quis enim utrumque audet assumere, ut cuiusquam ipse sit et k l

accusator et iudex? Huiusmodi regulam etiam Paulus apostolus in eadem ad Corinthios m

epistola breviter insinuasse intellegitur , cum quibusdam commemoratis criminibus n o

ecclesiastici iudicii forma ad omnia similia ex quibusdam daret. Ait enim: `Scripsi vobis in p q

epistola, ne commisceamini fornicariis, non utique fornicariis huius mundi aut avaris aut r s s s

raptoribus aut ydolis servientibus. Alioquin debueratis de hoc mundo exire.' Non enim possunt

in hoc mundo viventes nisi cum talibus vivere nec eos possunt lucrifacere Christo, si eorum

colloquium convictumque vitaverint. Unde et Dominus cum publicanis et peccatoribus t u

comedens, "Non est, inquit, opus sanis medicus, sed male habentibus. Non enim veni vocare v

iustos, sed peccatores ." Et ideo sequitur apostolus et adiungit: `Nunc autem scripsi vobis nec s x

commisceri. Si quis frater nominatur aut fornicator aut ydolis serviens aut avarus aut y z

maledicus aut ebriosus aut rapax, cum eiusmodi nec cibum quidem simul sumere. Quid enim a' b'

mihi de his , qui foris sunt, iudicare? Nonne de his, qui intus sunt, vos iudicatis? De his c' d'

autem, qui foris sunt, iudicabit Deus. Auferte malum a vobis ipsis.' Quibus verbis satis ostendit

non temere et quomodolibet, sed per iudicium auferendos esse malos ab ecclesie communione,

ut si per iudicium auferri non possunt, tolerentur potius, ne perverse malos evitando ab

ecclesia ipse discedens eos, quos fugere videtur, vinciat ad gehennam, quia et ad hec nobis e' f' g' h' i'

in scripturis sunt exempla proposita velut in messe, ut palea sufferatur usque ad ultimum j'

ventilabrum, vel intra illa retia, ut pisces boni cum malis usque ad segregationem, que futura k' l'

est, in litore, id est in fine seculi, equo animo tolerentur. Non enim contrarium est huic loco m'

id, quod in alio loco dicit apostolus: `Tu quis es, qui iudices servum alienum ? Suo domino n' o' o'

stat aut cadit.' Noluit enim hominem ab homine iudicari ex arbitrio suspitionis vel etiam p'

extraordinario usurpato iudicio, sed potius ex lege Dei, sed ordinem ecclesie sive ultro q'

confessum sive accusatum atque convictum . Alioquin illud cur dicitur : `Si quis frater r' s' t'

nominatur aut fornicator aut ydolis serviens' et cetera, nisi quia eam nominationem intelligi u' v'

voluit, que fit in quenquam, cum sententia ordine iudiciario atque integritate profertur? Nam si

nominatio sufficit, multi damnandi sunt innocentes, quia sepe falso in quoquam crimine w' x' y'

nominantur. Non ergo illi, quos monemus agere penitentiam, querant sibi comites ad supplicia z'

nec gaudeant, quia plures invenerint sibi similes . Nam non propterea minus ardebunt a'' b'' c'' c'' d''

quia cum multis.

a)-a) om. C; nach penitentia R.

b) l R.

c) folgt enim C.

d) et C.

e) om., statt dessen Nam plerique nolunt accusare propterea, dum se per illos cupiunt

excusare C.

f) homines M.

g) iudicis M.

h) indiciis R.

i) demonstrarentur M.

j) sponte aut M.

k) convinctum LC.

l) om. M.

Polycarp 7.9.10

1499

m) om. C.

n) om. M.

o) intellegit M; intelligit L; intelligitur R.

p) steht (nachgetragen) erst nach forma L.

q) formam CR.

r) ut non C.

s) om. C.

t) coniunctumque LC; et victumque R.

u) publica L.

v) sani L.

w) folgt ad penitentiam C.

x) ne L; non CR.

y) om. CR.

z) folgt nochmals aut ydolis serviens aut avarus M.

a') quid M.

b') Quod LCR.

c') is L.

d') non mne L.

e') quod L.

f') iungat vel vintiat C; iniciat vel iungat R.

g') om. CR.

h') hac korr. in hoc L; hoc CR.

i') vobis CR.

j') Vult CR.

k') ç L; ubi CR.

l') homines M.

m') finem C.

n') iudicas CR.

o') alienum servum M.

p') suspicionibus (korr.) L.

q') folgt vel C.

r') sive M.

s') convinctum LC.

t') dixit L; dicit CR.

u') om. CR.

v') qui L.

w') falsa CR.

x') quemquam C.

y') crimina CR.

z') nominemus C.

a'') folgt nochmals nec (Zeilenwechsel) M; ne CR.

b'') inveniunt CR.

c'') similes sibi C.

d'') om. L.

Polycarp 7.10.1

1500

X. De vindicta. a

1. Calixtus.

Iustum est, ut qui divina contempnunt mandata et inobedientes paternis existunt iussionibus, b c d e

severioribus corrigantur vindictis.

a) VIII M; Zahl om. L; XI C; ganze Titel om. R.

b) Iustus L.

c) contempnent L.

d) om. M.

e) om. CR.

Polycarp 7.10.2

1501

2. Anastasius et Damasus. a

Qui potest obviare et perturbare perversos et non facit, nichil est aliud quam favere eorum b

impietati. Nec caret scrupulo societatis occult., qui manifeste facinori desinit obviare. c

a) kein Absatz zu VII 10,1 CR.

b) facere L.

c) manifesto CR.

Polycarp 7.10.3

1502

3. Augustinus contra Faustum. a

Quid crudele Moyses mandavit aut fecit, cum commissum sibi populum sancte zelans et uni b

vero Deo subditum cupiens, posteaquam cognovit ad fabricandum et colendum idolum

defluxisse mentemque impudicam prostituisse demonibus, in paucos eorum vindicans gladio, c

quos Deus ipse, quem offenderant, alto et secreto iudicio feriendos voluisse inferri, et in d

presenti salubriter terruit et disciplinam in posterum sanxit. Nam cum nulla crudelitate, sed e

magna dilectione fecisse, quod fecit, quis non in verbis agnoscat orantis pro peccatis eorum f g

et dicentis: `Si dimittis illis peccatum, dimitte, sin autem, dele me de libro tuo.' Sic plane et

apostolus non crudeliter, sed amabiliter tradidit hominem in interitum carnis, ut spiritus salvus

sit in die domini Iesu. Tradidit et alios , ut discerent non blasphemare. h

a) kein Absatz zu VII 10,2 CR.

b) folgt aut CR.

c) iudicans R.

d) om. C.

e) illa L; multa C.

f) dilectionem L.

g) vobis CR.

h) alio C.

Polycarp 7.10.4

1503

4. Idem in sermone Domini in monte. a

Magni et sancti viri, qui iam optime scirent mortem istam, que animam dissolvit a corpore, non

esse formidandam, nonnulla tamen peccata morte punierunt. Quo et viventibus utilis metus b

incuteretur et illis, qui morte puniebantur, non ipsa mors noceret, sed peccatum, quod augeric

possit , si viverent. Non temere illi iudicabant , quibus tale iudicium donaverat Deus. Inde est, c d d

quod Elias multos morte affecit et propria manu et igne divinitus impetrato. Cum et alii multi e e

magni et divini viri eodem spiritu consulendo rebus humanis non temere fecerint. De quo Elia, f

cum exemplum dedissent discipuli Domino commemorantes, quid ab eo factum sit, ut etiam g h

ipsis daret potestatem petendi de c.lo ignem ad consumendos eos, qui sibi ospitium non

preberent, reprehendit in eis Dominus non exemplum prophet. sancti, sed ignorantiam

iudicandi, que adhuc erat in rudibus. Animadvertens eos non amore correptionis, sed odio i j k

desiderare vindictam. Itaque postquam docuit eos , quid esset diligere proximum tanquam l m n n

se ipsum, infuso etiam spiritu sancto, quem X diebus completis post ascensionem suam

desuper, ut promiserat, misit, non defuerunt tales vindict., quamvis multo rarius quam in

veteri testamento. Ibi enim ex maiore parte servientes timore premebantur, hic autem o p

maxime dilectione liberi nutriebantur. Nam ex verbis apostoli Petri Ananias et uxor eius, sicut q

in actibus apostolorum legimus, exanimes ceciderunt nec resuscitati sunt, sed sepulti. Et si r

huic libro heretici, qui adversantur veteri testamento, nolunt credere, Paulum apostolum, s t t

quem nobiscum legunt, intueantur dicentem de quodam peccatore , quem tradidi Sathan. in u v

interitum carnis, ut anima salva sit . Et si nolunt hic mortem intelligere, fortasse enim w x

incertum est, quamlibet vindictam per Sathanam ab apostolo fateantur. Quod non eum odio, y

sed amore fecisse manifestat illud adiectum, ut anima salva sit . z a'

a) ganze Inskr. om. CR.

b) Qua M.

c) augere possent CR.

d) indicabant illi C.

e) morte multos C.

f) folgt sancto L.

g) exemplo L.

h) dedisset L.

i) vindicandi CR.

j) Animadvertendos M.

k) a morte L.

l) desiderate R.

m) posteaquam CR.

n) eos docuit CR.

o) maiori M.

p) morte CR.

q) maxima CR.

r) rescutati M.

s) lib)o M.

t) apostolum Paulum C.

u) pectore R.

v) tradidisti L; tradidit CR.

w) interitu M.

x) folgt in die domini M.

y) folgt factam CR.

z) animam L.

a') folgt hier bereits die Inskr. des folgenden Kap. VII 10,5. LCR. [ist nicht Intr. VII 10,5,

sondern irrtümlich bereits von Ans. XIII,2 angehängte Intr. des folgenden Kap. seiner

Vorlage 2 Bü (2 Bü II,182)]

Polycarp 7.10.5

1504

5. Augustinus X. a

In sermone de puero centurionis ex verbis evangelii . b c b

Circumcelliones illos et clericos partis Donati, quos de Yponiensi ad iudicium pro factis eorum

publice discipline cura deduxerat, a tua nobilitate comperi auditos et plurimos eorum de d

homicidio, quod in restitutum catholicum presbiterum conmiserunt et de cede Innocentii

alterius presbiteri catholici atque oculo eius effosso et digito preciso fuisse confessos . Unde e e f g h

michi sollicitudo maxima incussa est, ne forte sublimitas tua censeat eos tanta legum severitate

plectendos, ut qualia fecerunt, talia paciantur. Ideoque his litteris obtestor fidem tuam, quam

habes in Christo, per ipsius domini nostri misericordiam, ut hoc non facias nec fieri omnino

permittas. Quamvis enim illorum ob interitum dissimulare possemus, qui non accusantibus i

nostris, sed illorum notariis ad quos tuende publice pacis vigilantia pertinebat, presentati

videantur examini, nolumus tamen passiones servorum Dei quasi in aliene partis suppliciis j k l l

vindicari, non quo scelestis hominibus licentiam facinorum prohibeamus auferri, sed hoc m n o

magis sufficere volumus, ut in nulla parte corporis truncati vel ab inquietudine insana ad p

sanitatis ocium legum coercione dirigantur vel a malignis operibus alicui utili operi deputentur.

Vocatur quidem et ista dampnatio. Sed quis non intelligat magis beneficium quam supplicium q q

nuncupandum, ubi nec seviendi relaxetur audatia nec penitendi medicina subtrahatur? Imple, r s t

christiane iudex, pii patris officium sic succense iniquitati, ut consulere humanitati memineris.

Non in peccatorum atrocitatibus exerceas ulciscendi libidinem, sed peccatorum vulneribus

curandi adhibeas voluntatem. Noli perdere paternam diligentiam, quam non ipsa adquisitione u

servasti, quando tantorum scelerum confessionem non extendendo eculeo, non sulcantibusv

ungulis, non urentibus flamis, sed virgarum verberibus eruisti. Qui modus coercionis et a

magistris arcium liberalium et ab ipsis parentibus, ut sepe etiam in iudiciis solet ab episcopis

adhiberi . Noli ergo atrocius vindicare, quod lenius invenisti. Inquirendi quam puniendi w

necessitas maior est. Ad hoc enim et mittissimi homines facinus occultandum diligenter ac x y

instanter examinare debent, ut inveniant, quibus parcant.

a) dieses Kap. om. M; davor Titel VII 11 L.

b)-b) am Schluß des vorhergehenden Kap. LCR.

c) puro C.

d) tuo R.

e) catholici presbiteri L.

f) oculos R.

g) percisso C.

h) om. C.

i) folgt obtentum C.

j) volumus L.

k) quam si L.

l) alienis partibus L.

m) celesti L.

n) omnibus L.

o) licentia L.

p) vivi ut L.

q) iusta C.

r) se vivendi L.

s) medicum L.

t) subtrahitur C.

u) in L.

v) culcantibus L.

w) haberi LR.

x) occultatum L.

y) atque L.

Polycarp 7.10.6

1505

6. Augustinus . a

Si ecclesia vera ipsa est, que persecutionem patitur, non que facit , queratur ab apostolo, b c c d e

quam ecclesiam significabat Sara, quando persecutionem faciebat ancill.. Liberam quippe f g

matrem vestram celestem Ierusalem, id est veram Dei ecclesiam in illa muliere dicit fuisse h h

figuratam, que affligebat ancillam. Si autem melius discutiamus, magis illa persequebatur

Saram superbiendo quam Sara cohercendo. Illa enim domin. faciebat iniuriam, ista imponebat i

superb. disciplinam. Deinde quero, si boni et sancti viri nemini faciunt persecutionem, sed

tantummodo patiuntur. Cuius putant in psalmo esse vocem, ubi legitur: `Persequebar inimicos j

meos et comprehendam illos et non convertar, donec deficiant? Si ergo verum dicere vel

agnoscere volumus, est persecutio iniusta, quam faciunt impii ecclesie Christi. Ista namque

beata est, que persecutionem patitur propter iustitiam, illi vero miseri, qui persecutionem

patiuntur propter iustitiam . Proinde ista diligendo, illa seviendo, ista ut corrigat, illi ut k l m n o

evertant, ista ut revocet ab herrore, illi precipitent in herrorem. p

a) om. C.

b) persecutiones L.

c) atque C.

d) fecit M.

e) korr. in querant L; querant CR.

f) significat M.

g) libera C.

h) illam mulierem M.

i) saram ML.

j) persecatur korr. in persecar C; persequar R.

k) faciunt C.

l) contra C.

m) iniusticiam CR.

n) isti C.

o) illi CR.

p) folgt ut CR.

Polycarp 7.10.7

1506

7. Augustinus . a

Quod autem dicunt, qui contra suas impietates leges iustas institui nolunt, non petisse a b

regibus terre apostolos talia, non considerant aliud fuisse tunc tempus et omnia suis c

temporibus agi. Quis enim tunc in Christum crediderat imperator , qui ei pro pietate contra d e e f

impietatem leges ferendo serviret? Tunc enim adhuc illud propheticum complebatur: `Quare f g h i i

fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania? Astiterunt reges terre, et principes j

convenerunt in unum adversus Dominum et adversus Christum eius.' Nondum autem agebatur,

quod paulo post in eodem psalmo dicitur: `Et nunc reges intelligite, erudimini qui iudicatis

terram, servite Domino in timore et exultate ei cum tremore.' Quomodo ergo reges Domino k l m

serviunt in timore, nisi ea, que contra iussa Domini fiunt, religiosa severitate prohibendo m n o

atque plectendo? Aliter enim servit, quia homo est, aliter quia etiam rex est. Quia enim homo

est, servit vivendo fideliter , quia vero etiam rex est, servit etiam leges iustas precipiens et p p q q r

contraria prohibens convenienti vigore sanciendo.

a) om. C.

b) Quidam (-am auf Rasur) C.

c) temporis M.

d) imperium L.

e) proprietate CR.

f) om. C.

g) Nondum C.

h) om. M.

i) illud adhuc C.

j) om. L.

k) om. L.

l) om. C.

m) serviunt domino M.

n) om. C.

o) korr. in deum C.

p) fideliter vivendo M.

q) om. vero M; etiam vero C.

r) om. C.

Polycarp 7.10.8

1507

8. Idem . a

Quis nos potest amplius amare quam Christus, qui animam suam posuit pro ovibus suis ? Et b b

cum Petrum et alios apostolos solo verbo vocasset, Paulum ecclesie sue postea magnum

edificatorem, sed horrendum antea vastatorem, non solum voce compescuit, verum etiam c

potestate prostravit atque infidelitatis tenebris sevientem ad desiderandum lumen cordis, ut

surgeret, prius cecitate corporis percussit. Si pena illa non esset, non ab ea postmodum d d

sanaretur. Et quando apertis oculis nichil videbat , si eos salvos haberet, non ad impositionem e f

manus Anani., ut eorum operiretur intuitus, tanquam squamas , quibus clausus fuerat, inde g h i j

cecidisse scriptura narraret. Ubi est, quod isti clamare consuerunt: liberum est credere vel non

credere? Cui vim Christus intulit, quem coegit? Ecce habent Paulum apostolum. Agnoscant in

eo prius cogentem Christum et postea docentem, prius ferientem et postea consolantem.

Mirum est autem , quomodo ille , qui pena corporis ad evangelium coactus intravit, ut plus illis k l

omnibus, qui solo verbo vocati sunt, in evangelio laboravit , et quem maior timor compulit ad m

caritatem, eius perfecta caritas foras mittit timorem. Cur ergo non cogeret ecclesia perditos n

filios, ut redirent?

a) om. C.

b) pro ovibus suis posuit C.

c) ante correctionem: orrendum M.

d) corporis cecitate CR.

e) videbant L.

f) impossessionem R.

g) eius C.

h) aperiretur C.

i) si quamas L.

j) non C.

k) om. M.

l) om. C.

m) laboraret C.

n) korr. in mittat C.

Polycarp 7.10.9

1508

9. Idem . a

Quicquid ergo nomine ecclesiarum a parte Donati possidebat , christiani imperatores legibus b c

religiosis cum ipsis ecclesiis ad catholicam transferre iusserunt. Et post pauca : Si autem d e e e

consideremus, quod scriptum est in libro sapienti.: `Ideo iusti tulerunt spolia impiorum.' Item f g

quidem legitur in proverbiis: `Thesaurizant autem iustis diviti. impiorum.' Tunc videbimus h i

non esse querendum, qui habeant res hereticorum, sed qui sint in societate iustorum. Item j k

post aliqua: Si corpus Christi tollit spolia impiorum et corpori Christi thesaurizant diviti. g l

impiorum, non debent impii foras remanere, ut calumnientur, sed intrare potius, ut

iustificentur. Item post aliqua: In Christi ergo compage corporis veniant et labores suos non

dominandi cupiditate, sed bene utendi pietate possideant. Nos autem voluntatem nostram, ut

iam dictum est, ab huius cupiditatis sordibus quolibet inimico indicante purgavimus, quando

eos ipsos, quorum labores dicuntur, ut nobiscum et illis et nostris in societate catholica

utantur, quantum valemus, inquirimus.

a) om. C.

b) possidebatur CR.

c) imperiis L.

d) transferri CR.

e) om. C.

f) quid M.

g)-g) Item - impiorum om. M.

h) quod L.

i) divine L.

j) habent C.

k) ante correctionem: sunt C.

l) divitias M.

Polycarp 7.10.10

1509

10. Augustinus.

De occidendis hominibus, ne ab eis quisque occidatur, non mihi placet consilium, nisi forte a

miles sit aut publica functione teneatur, ut non pro se hoc faciat, sed pro aliis vel pro civitate,

ubi etiam ipse esse accepta legitima potestate, si eius congruit person.. Qui vero repelluntur b

aliquo terrore, ne mala faciant, etiam ipsis aliquid fortasse se prestatur. Huic aliquid dictum c

est, `non resistamus malo', ne nos vindicta delectet, que alieno malo animum pascit, ut add

correctionem hominum neglegamus. Unde nec reus mortis alien., qui cum sue possessioni

murum circumduxerit, aliquis ex ipsorum usu percussus intereat. Neque enim reus est

christianus, si bos eius aliquem feriendo vel equus calciendo aliquem occidat, aut ideo non

debent christiani boves habere cornutos aut equus ungulas aut dentes canes. Aut vero e

quoniam Paulus apostolus satis egit, ut in tribuni notitiam perferretur insidias sibi a quibusdam f

perditis parari, et ob hoc deductores accepit armatos, si in illa arma scelerati homines g hh

incidissent, Paulus in effusione sanguinis eorum suum crimen agnosceret? Absit, ut ea, que

propter bonum et facimus licitum aut habemus, si quid per hec preter nostram voluntatem i i

cuiquam mali acciderit , nobis imputetur. Alioquin nec ferramenta domestica et aggresta sunt j k

habenda, ne quis eis vel se vel alterum interimat, nec arbor est plantanda, ne quis se indel

suspendat, nec fenestra facienda est , ne se per hanc quisque precipitet. Et quid plura m m n o o

commemorem? Ea commemorando finire non possum. Quid est in usu hominum bono ac p q

licito, unde non possit etiam pernicies irrogari?

a) non L.

b) esset M; om., nachgetragen est C.

c) om. C.

d) et C.

e) At CR.

f) proferretur M; folgt cognoscens CR.

g) ante correctionem: perdidtis M.

h) anna illa C.

i) licitum facimus C.

j) occiderit L.

k) agrestia CR.

l) om. C.

m) est facienda M.

n) folgt getilgt per M.

o) per se LR.

p) Et M.

q) usum M.

Polycarp 7.11.1

1510

XI. De sacerdotali intercessione pro vindicta mitiganda. a

1. Augustinus Marcelliano . b

Pena illorum, quamvis de tantis sceleribus confessorum, rogo te , ut preter supplicium mortis c

sit, et propter conscientiam nostram et propter catholicam mansuetudinem commendandam.

Ipse enim fructus ad nos pervenit confessionis illorum, quia invenit catholica, ubi gratia d

atrocissimos inimicos servet atque exhibeat lenitatem. In tanta quippe crudelitate quecumque

preter sanguinem vindicta processerit, magna lenitas apparebit . Quod etsi modo quibusdam e e f f

nostris illa atrocitate commotis videtur indignum et quasi dissolutionis et neglegenti. simile,

transactis tamen motibus animorum, qui recensioribus factis solent turbulentius excitari, g

egregie luculenta bonitas apparebit. h

a) ganze Titel om. MR; Titel steht vor VII 10,5 (Zahl om.) L; XII C.

b) Marcellino CR.

c) om. C.

d) folgt nos L.

e) apperibit lenitas C.

f) et sinodo C.

g) recentio§b; L; recentioribus R.

h) korr. und unklar C.

Polycarp 7.11.2

1511

2. Augustinus Donato.

Unum solum est, quod in tua iustitia pertimescimus, ne forte, quoniam quicquid mali contra

christianam societatem ab hominibus impiis ingratisque committitur, profecto gravius est et a

atrocius, quam si in alios committatur, tu quoque pro immanitate facinorum ac non potius pro b

lenitatis christian. censeas cohercendum , quod te per ipsum Christum, ne scias , obsecramus. c d e

Et paulo post: Ex occasione terribilium iudicum et legum, ne eterni iudicii penas luant , corrigi f g

eos cupimus, non necari. Nec disciplinam circa eos negligi volumus nec suppliciis, quibus digni

sunt, coherceri. Sic ergo eorum peccata compesce, ut sint , quos peniteat peccavisse. Et h i j

paulo post: Proinde si occidendos in his viros putatis, deterrebitis nos, ne per operam nostram

iudicium tale quid perveniat. Quo comperto in nostram perniciem licentiore audacia

crassabuntur, necessitate nobis impacta, ut etiam occidi ab eis eligamus, quam eos occidendos k

vestris iudiciis inferamus . l m

a) omnibus L.

b) umanitate R.

c) folgt iusticia C.

d) cohercendo L.

e) facias C.

f) iudicium L; ante correctionem: iudicium C.

g) luat L. ~

h) sciant C.

i) quod C.

j) peniteant LR.

k) vobis M.

l) iuris M.

m) ingeramus CR.

Polycarp 7.11.3

1512

3. Ieronimus in Naum.

Quid ergo, ait , contra Dominum cogitans ? Ipse, qui creavit mundum et consummationem a b

eius faciet. Quodsi vobis videtur crudelis et rigidus et cruentus , quod in diluvio genus c c c d

delevit humanum, super Sodomam et Gomorram igne et sulphure pluit, Egyptios submersite

fluctibus, Israelitarum cadavera prostravit in heremo, scitote eum ideo ad presens reddidisse

supplicia, ne in eternum puniret. Certe aut vera sunt, que prophet. locuntur, aut falsa. Si vera

sunt, quid de severitate eius videntur dicere, ipsi dixerunt: `Non iudicabit Dominus bis in id f

ipsum in tribulatione.' Sin autem falsa sunt, et falsum est hoc, quod dicitur: Non consurget

duplex tribulatio, falsa est ergo et crudelitas, que in lege descripta est. Quodsi verum est , g h

negare non poterunt dicente propheta: Non iudicabit Dominus bis in id ipsum in tribulatione. i j

Ergo qui puniti sunt, postea non punientur. Si autem postea punientur, scriptura mentitur,

quod dicere nefas est. Receperunt ergo et qui in diluvio perierant, et Sodomit. et Egyptii et

Israelit. in solitudine mala sua in vita sua. Querat hic aliquis, si fidelis deprehensus in k

adulterio decolletur , quid de eo postea fiat . Aut enim punietur, et falsum est hoc, quod l m n

dicitur: `Non vindicabit Dominus bis in id ipsum in tribulatione.' Aut non punietur, et o

optandum est adulteris, ut in presentiarum brevi et cita pena cruciatus frustrentur eternos. Ad p q

quod respondebimus Deum ut omnium rerum, ita suppliciorum quoque scire mensuras, et non

preveniri sententia iudicis. Nec illi in peccatorem exercende dehinc pen. auferri potestatem et r s t

magnum peccatum magnis diuturnisque elui cruciatibus. Si quis autem punitus sit, ut ille in u v

lege, qui Israelit. maledixerat et qui in sabbato ligna collegerat , tales postea non puniri, quia w x

culpa levis presenti supplicio compensata sit . y

a) erit C.

b) cogitatis CR.

c) cruentus et rigidus M.

d) quidem L.

e) summersis M.

f) que C; quod R.

g) scripta M.

h) folgt et LR.

i) korr. in vindicabit L.

j) deus M.

k) om. CR.

l) decollatur C.

m) ante correctionem: fiet M.

n) Ait ML.

o) ante correctionem: iudicabit L; iudicabit CR.

p) eam M; nachgetragen C.

q) frustrantur L.

r) prevenire C.

s) sententiam C.

t) peccatore L.

u) et diuturnis C; diuturnis q(uia) R.

v) lui CR.

w) korr. in israeliti L; israheli CR.

x) collegerant L.

y) fuit M.

Polycarp 7.11.4

1513

4. Idem in super Ezechielem. a

Qui percutit malos in eo, quod mali sunt, et habet vasa interfectionis, minister est Domini.

a) Inskr. om., statt dessen hier Titel VII 12 C.

Polycarp 7.12.1

1514

XII. De persequendo, expugnandoque et predando hostes ecclesie . a b c c

1. Gregorius Veloci magistro.

Et pridem glorie vestre, quia milites illic erant parati venire, sed quoniam inimicos d

congregatos et huc discurrere epistola vestra significaverat, hec eos hic causa retinuit. Nunc e f

vero utile visum est, ut aliquanti illic milites transmittantur, quos gloria tua admonere et g

hortari , ut parati sint ad laborem, studeat ; et occasione inventa cum gloriosis filiis nostris h i j k

Martio et Vitalio loquere, et quecumque vobis Deo adiutore pro utilitate rei publice steterint , l m

facite. Et si huc vel ad Ravennates nec dicendum Ariulfum cognoveritis excurrere, vos a n

dorso eius , ita sicut viros fortes condecet, laborate, quatenus oppinio vestra ex laboris vestri o p q

qualitate amplius in re publica Deo auxiliante proficiat. Illud tamen pre omnibus admonemus, r r r

ut familiam Aloyn et Adabin atque Lugildi Grusingi , qui cum glorioso Mauricio magistro s

militum esse noscuntur, sine aliqua mora vel excusatione relaxes, quatenus venientes illic

homines predicti viri cum eis sine aliquo impedimento debeant ambulare.

a) Zahl om. ML; XIII. C; ganze Titel schon vor VII 11,4 C; Stellung unklar M.

b) expugnando M.

c) hostes ecclesia M; om. C.

d) illuc C.

e) om. C.

f) huic M; hc) L; folgt illucque C.

g) illuc C.

h) adortari M; folgt studeat C.

i) om. hier C.

j) occasionem L.

k) folgt et L.

l) vobiscum CR.

m) statuerint CR.

n) nos L.

o) om. C.

p) om. M.

q) nostra C.

r) r. p. L; rei publice C; .R p. R.

s) gusingi L; grusindi C; grufingi R.

Polycarp 7.12.2

1515

2. Idem ad Mauritium et Vitalianum magistros militum. a

Glori. vestre suscipientes epistolas Deo gratias egimus, quia de salute vestra cognovimus et

de sollicitudine multum gavisi sumus. Et mox ea, que scripsistis , parata fuerint , sed audivi b c d e e

uti post vestrum adventum quidam hominum vestrorum nobis scripsit, quia in proximo iamf

Ariulfus esset , et timuimus, ne milites, qui ad vos diriguntur, in manus eius diras exciderent . f g h

Tamen et hic, in quantum Deus adiuverit, contra eum filius vester glori. miles paravit se. Sed i i j

et gloria vestra, si huc perrexerit ipse ostis, quomodo consuevistis cum auxilio Dei a dorso

eius, quod potestis, perficite. Speramus enim in omnipotentis virtute Dei et ipsius beati Petri k l l m

principis apostolorum , in cuius natali sanguinem effundi desiderat, quia ipsum sibi contrarium n

sine mora inveniet.

a) dem M.

b) militum C.

c) scripsisti L.

d) fuerunt C.

e) om. M.

f) ariulfus iam C.

g) esse L.

h) korr. in exciderint C.

i) glori. vestre C; vestre glorie R.

j) militum CR; folgt magister C.

k) omnipotente M.

l) Dei virtute CR.

m) folgt in CR.

n) folgt auxilio C.

Polycarp 7.12.3

1516

3. Augustinus Bonifatio illustri viro. a

Noli existimare neminem Deo placere posse, qui armis bellicis ministrat . In his erat sanctus f c d

David, cui Dominus tam magnum perhibuit testimonium. In his etiam plurimi illius temporise

iusti. In his erat ille centurio, qui Domino dixit: `Non sum dignus, ut intres sub tectum meum.'

Hoc ergo primum cogita, quando armaris ad pugnam, quia virtus tua etiam ipsa corporalis f g

donum Dei est. Sic enim cogitabis de domo Dei non facere contra Dominum. Fides enim, h i

quando promittitur, etiam osti servanda est, contra quem bellum geritur; quanto magis amico, j

pro quo pugnas ? Pacem habere voluntatis , bellum necessitatis , ut liberet Deus a necessitate k l m

et conservet in pace. Non enim pax queritur, ut bellum excitetur, sed bellum geritur, ut pax

adquiratur. Esto ergo bellando pacificus, ut eos, quos expugnas , ad pacis utilitatem n o

vincendo perducas. Beati enim pacifici, ait Dominus, quoniam filii Dei vocabuntur. Si autem p q r

pax humana tam dulcis est pro temporali salute mortalium, quanto est dulcior pax divina pro s

eterna salute angelorum? Itaque ostem pugnantem necessitas deprimat, non voluntas. Sicut

rebellanti et resistenti violentia redditur, ita victo vel capto misericordia iam debetur , maxime t

in quo pacis perturbatio non timetur.

a) Inskr. om. C.

b) extimare C.

c) quia R.

d) ministratur L; ministrant CR.

e) temporibus L.

f) vero C.

g) armatis C.

h) cogitab LR; cogitabat C.

i) dono M.

j) hostis L; ante correctionem: hostis C.

k) pugna LR.

l) folgt est M.

m) folgt est C.

n) vinces C; om. R.

o) utilitate L.

p) vindendo L.

q) om. C.

r) quia M.

s) quantum C.

t) debemur L.

Polycarp 7.12.4

1517

4. Gregorius Mauricio et Vitaliano.

Suppliciter glorie vestre filium nostrum Vitalianum, cum quo et tractaretis et verbo et scripto a

mandavimus. Undecimo autem mense die ianuarii Ariulfus hanc epistolam, quam vobis b b c d

direximus, transmisit. Et ideo relegentes eam videte, si in fide Suannenses , quam rei publice e f

promiserunt, perstiterunt , obsidesque dignos, de quibus possitis confidere, ab eis percipite et g

insuper denuo sacramentis astringite , reddentes eis, quod loco pignoris sustulistis, et in h

sermonibus vestris eos sanantes. Si autem manifestissime cognoveritis eos cum Ariulfo de sua i j

subiectione locutos fuisse vel certe obsides ei dedisse, sicut Ariulfi epistola, quam vobis k l

direximus, dubios reddidit, salubri consilio pertractantes, ne in aliquo anima vestra vel m nn

nostra de sacramentis gravetur, quicquid utile rei publice iudicaveritis, peragite. Sed ita faciat n

gloria vestra , ut neque sit aliquid, unde possimus ab adversariis reprehendi , neque in quo o p r

utilitas rei publice exigit, quod avertat Dominus, negligatur. Propterea , gloriosi filii, estote r s t

solliciti, quia quantum comperi , hostis collectam habet et in nardias dicitur resistere , ut si u v w x

huc cursum Deo sibi irato mittere voluerit, vos loca ipsius, quantum vos Dominus adiuvaverit , y

depredamini aut certe culpas, quos mittes , sollicite requirant , ne dolens factum ad vos z a' b' c' d'

discurrat.

a) om. C.

b) die mensis C; die mense R.

c) iunii LR.

d) arnulfus L.

e) fidem C.

f) suatienses L.

g) perstiterint C.

h) obstringe L; obstringite CR.

i) vestri L.

j) ante correctionem: ariulfu M.

k) obiectione M.

l) arnulfus L.

m) dubior M.

n) nostra vel vestra L.

o) nostra C.

p) fit L.

q) deprehendi M.

r) utilitatis L.

s) advertat LC.

t) pro C.

u) corporis L.

v) collectum C.

w) ardias C.

x) residere CR.

y) adiuverit M.

z) depredemini C.

a') ante correctionem: quod M; quas LC.

b') milites M.

c') requirat L; requiram C.

d') nos (korr.) C.

Polycarp 7.12.5

1518

5. Augustinus.

Gravi de pugna conquereris: dubites nolo. Utile consilium tibi tuisque dabo. Arripe manibus a b

arma, oratio aures pulset auctoris, quia quando pugnatur, Deus apertis celis spectat et partem,

quam inspicit iustam, defendit.

a) Vale R.

b) usque M; ante correctionem: usque L.

Polycarp 7.13.1

1519

XIII. De iudeis. a

1. Gregorius Victorino Panormitano episcopo in epistola XXII lib. VIII. b c d e c

Sicut Iudeis non debet licentia in sinagogis suis, ultra quam permissum est lege, presumere, ita

in his, que eis concessa sunt, nullum preiudicium sustinere.

a) XII M; Zahl om. L; XIIII C.

b) panomitano M.

c)-c) om. C.

d) davor XII L.

e) XXV LR.

Polycarp 7.13.2

1520

2. Idem Libertino pretori in epistola XXI lib. IIII. a b ac

Hortamur fraternitatem vestram, ut secundum piissimarum legum tramitem nulli iudeo liceat

christianum mancipium in suo retinere dominio. Verum qui si penes eorum inveniuntur, d d e

libertas eis vestre tuitionis auxilio ex legum sanctione servetur.

a)-a) om. C.

b) ante correctionem: XX L; XXVIIII R.

c) VI R. (s. VII 13,3).

d) si qui CR.

e) eos CR.

Polycarp 7.13.3

1521

3. Idem Fortunato episcopo Neapolitano in epistola XXVIII lib. VI. a a

Fraternitatem vestram oportet esse sollicitam, et si de iudeorum servitio non solum iudeus, b

sed etiam quisquam paganorum fieri voluerit christianus, postquam voluntas eius fuerit c

patefacta, ne hunc sub quolibet ingenio vel argumento cuipiam iudeorum venundandi d d e f

facultas sit . Sed is, qui ad Christianam converti fidem desiderat, defensione vestra in g h i j

libertatem modis omnibus vendicetur . Hi vero, quos huiuscemodi oportet servos amittere , k l m n o

ne forsitan utilitates suas irrationabiliter estiment impediri, sollicita vos hoc convenit p

consideratione servare, ut si paganos, quos mercimonii causa de externis finibus emerint , intra q

tres menses, dum emptor, cui vendi debeant, inveniatur, fugere ad ecclesiam forte contigerit et r

velle se fieri dixerint christianos, vel etiam extra ecclesiam hanc talem voluntatem s t t

prodiderint, pretium eorum a christiano scilicet emptore percipiant. Si autem post prefinitos u u v

tres menses quisquam huiusmodi servorum velle suum edixerit et fieri voluerit christianus,

nec aliquis eum postmodum emere nec dominus qualibet occasionis specie audeat w w x

venundare, sed ad libertatis proculdubio premia perducatur, quia hunc non ad vendendum, sed

ad serviendum sibi intelligitur reservare. y

a)-a) om. CR.

b) nostram C.

c) om. C.

d) om. M.

e) om. C.

f) vitiandi C.

g) folgt non M.

h) fit C.

i) om. M.

j) om. LC.

k) iudicetur L; vendicet C.

l) qui C.

m) huiusmodi C.

n) om. C.

o) admittere L.

p) sollicite L; sollicitata C.

q) emerunt C; eher emeruit R.

r) contingit L.

s) vellent M.

t) dixerint fieri M.

u) et ad christianos L.

v) presumptos C.

w)-w) om. L.

x) sp.s L; spe CR.

y) intelligat C.

Polycarp 7.13.4

1522

4. Gregorius papa Virgilio et Theodoro episcopis Galliarum in epistola XLV in libro I. a a

Plurimi iudaice religionis viri ad nostram perduxere notitiam multos consistentium in illis b