Графикаси касб-ҳунар коллежлари учун ўқув қулланма

ПИКСЕЛИ ТАСВИРЛАРНИ ТЕКСТЛАР БИЛАН БОҒЛАШ 
 
 Тезлик ва сифат. 
 Жадваллар ва формалар. 
 Блоклар. 
 Рангни тушуниш. 
Тезлик ва сифaт. 
Охирги йилларда матнларни тушунувчи дастурлар жуда машҳур бўлиб 
кетди. Улар нафақат офисларда ҳужжатларни электрон кўринишга таржима 
қилиш учун, балки уйда ҳам реферат ва курс ишиларни ѐзиш учун турли 
кўринишдаги матнларни тушуниш учун ишлатилади. Фойдаланувчилар 
олдида фақат бирор бир топшириқни ечишда дастурни танлаш муаммоси 
турар холос. Бу муаммони ечиш учун бир мақсадга муўжалланган турли 
дастурларни таққослаш зарур. Ҳозирги кунда бу муаммоларнинг ечимини 
топишда иккита дастурдан- Fine Reader 5.0 и Cuneiform 2000 кенг 
фойдаланилади. Уларни кўриб чиқамиз. 
1-Расм. Fine Reader ни ишга туширилгандан кейин кўриниш. Агар 
Scan&Read тугмаси босилса, мастер автоматик тарзда ишга тушади. 
2-Расм. Cuneiform 2000 ишга тайѐр. Биринчи катта тугма сканерлаш ва 
тушуниш мастерини ишга туширилади. 

---

89 
Ҳар икки дастур ҳам матнни тушунишдан ташқари бир неча қўшимча 
имкониятларни таклиф қилади: 

турли тиллар учун орфографияни текшириш; 

сканерлаш; 

тушунилган ҳужжатни турли форматларда сақлаш ва бошқа 
дастурларга узатиш;

расмларни қайта ишлаш; 

кўп тасвирларни пакетли қайта ишлаш; 

матнни форматлаш. 
Ҳар икки дастурда таклиф қилинаѐтган функциялар (улар деярли бир 
хил) нинг фарқи фойдаланувчини қизиқтиради. Шунинг учун фойдаланувчи 
учун муҳим бўлган бўлимлар бўйича изланиш олиб борамиз. 
Бу характеристикалар ушбу дастурларни қўллашда энг муҳимларидан
ҳисобланади, чунки тушуниш саҳифа матнига кетган вақтни тежаши керак. 
Бу эса тезлик ва сифатга боғлик бўлади. Тезлик - дастурга тушуниш учун 
сафрланадиган вақт ҳисобланади, олинган матнни тузатиш шартми ва матнни 
тузатишга кетган вақт берилган матнни киритишга кетган вақтдан камлиги 
эса унинг сифатга боғлиқ бўлади. Тажриба шуни кўрсатадики, сифат 
тўғридан-тўғри бошланғич материалга ва тушуниш дастурининг интеллект 
даражасига боғлик бўлади. 
Бошланишида биз фақат оддий матндан ташкил топган саҳифани 
дастурлар қандай тушунишини кўрамиз. Кейин эса турли мураккабликдаги 
бир неча вариантларни кўриб чиқамиз. 
Бунинг учун А4 форматидаги, лазерли принтерида чоп қилинган 
матнни оламиз, дюймига 300 нуқта рухсат этилган экранга оқ-қора муҳитда 
сканер қиламиз ва TIFF форматида хотирада сақлаймиз (тест учун олинган 
бошқа намуналар ҳам шу параметрларда сканер қилинади). 
3-расм. Текшириш учун олинган матннинг кўриниши. 
Бу расмда тушуниш учун ҳеч қандай қийинчиликлар йўқ, лекин… 
Энди бу тасвир Fine Reader да ўқилади, тушунилиши керак бўлган 
соҳани белгиланади ва "Распознать" тугмасини босилади. Бу жараѐн 4 сония 
давом этади. Бу операцияни Cuneiform 2000 да ҳам синалганда, унда матнни 
тушуниш учун 8 сония вақт сарфланади. 
Шундай қилиб, Fine Reader дастури Cuneiform 2000 га нисбатан бу 
функцияни тез бажаради. Энди сифат ҳақида: биринчи дастур фақатгина 

---

90 
битта хато қилди (4-расм), иккинчиси эса кераксиз пробел қуйиб 
хатоликларни кўпайтирди (5-расм). 
 
4-расм. Fine Reader дастуридаги тушунилган матн. Энди «Проверить» 
тугмасини босиб мавжуд хатоликларни тузатиш ѐки «иккиланаѐтган» 
жойларни кўриш мумкин. 
 
5-расм. Cuneiform 2000 дастуридаги тушунилган матн. Кейинги 
тасвирга ўтишдан олдин, олинган матнни хотирада сақлаш ѐки бошқа 
дастурга ўтказиш шарт. 
Энди формулали тасвирни 180 градусга айлантирган ҳолда 
сканерлаймиз. Тушунишни амалга оширгандан кейин кўрамизки, бу учун 
Fine Reader 43 сония, Cuneiform эса 18 сония сарфлаган. 
Fine Reader дастури тезлик бўйича ѐмон натижа кўрсатди, сифат 
бўйича эса устунлиги кўриниб турибди. Бунда Fine Reader дастурида 
тушуниш хатолари фақат формулаларда бўлган, Cuneiform дастурида эса 
матнда ҳам хатоликларга йўл қўйилган. 

---

91 
6-расм. Бу Cuneiform да тушунилган саҳифаси
. 
7-Расм. Матнни тушунилгандан кейинги одатий ҳолат. 
Тезлик ва сифатни текшириш учун бошқа қизиқарли тест – нусхасини 
тушуниш, бунда биз 2 вариантни оламиз: яхши ва ѐмон сифатли.
Яхши сифатли нусхани тушуниш учун Fine Reader - 4 сония,
Cuneiform эса- 5 сония вақт сафрланди (8-расм). 
8-расм. Яхши сифатли нусха намунаси шундай кўринишга эга. Бундай 
нусха олиш учун яхши аппаратурадан фойдаланиш ѐки уни керакли 
контрастга созлаш керак. 

---

92 
Тушунилган матн кўрилганда, Fine Reader топшириқни нисбатан яхши 
бажарди. Cuneiform «Ц» харфини тўғри тушуна олмади, ноль рақамини эса 
«О» ҳхарфи деб тушунди. 
9-Расм.Fine Reader да олинган матн. Бир-иккита хатоларни тузатилса, 
матн тайѐр бўлади. 
10-расм. Cuneiform 2000 да олинган матн. Хатоликлар Fine Reader 
дагига қараганда кўпроқ учрайди. 

---

93 
Энди эса сифати ѐмон нухсани тушуниш қандай натижа беришини 
кўрамиз. 
11-расм. Ёмон нусхали матн намунасидан олинган сканер кўриниши. 
Етарли даражада сабр-тоқат ва билимга эга бўлиб, Photoshop имконият-
ларини ишга солиб уни яхшилаш мумкин. 
Fine Reader - 1 дақиқа 48 сония, Cuneiform - 30 сония ичида бутун 
саҳифадан фақатгина йигирмага яқин сўзни тўғри тушунган. Fine Reader да
бошланғич материалнинг сифати ѐмон бўлишига қарамай, максимал 
даражада тушунилган матнга эга бўламиз. Cuneiform фойдаланувчилари эса 
матнни қўлда киритишига тўғри келади.
12-расм.Cuneiform топшириқни бажара олмади, бундай матнни тушу-
нилган дейиш мумкин эмас. 

---

94 
13-расм. Бу матнни Cuneiform 2000 да олинган матн билан 
солиштиринг, Fine Reader бу ишни қанчалик яхши бажарганини тушуниш 
мумкин. 
Шундай қилиб, дастурларда тушуниш вақти ҳар хил, уларнинг қайси 
бири тез бажаришини айтиш қийин. Лекин шунга эътибор бериш керакки, 
Fine Reader нинг тушуниш вақти бевосита оригиналнинг сифатига боғлиқ: у 
кўпроқ тушунишга ҳаракат қилади ва шунинг учун ѐмон сифатли тасвирни 
тушунишга кўп вақт сарфлайди. Cuneiform 2000да эса тушуниш вақти 
оригиналга унчалик боғлик эмас, шунинг учун тушунишга кам вақт
сарфлади, бу эса сифатга ѐмон таъсир кўрсатади. Хулоса қилиб айтиш 
мумкинки Fine Reader ни яхши ва ѐмон сифатли бошланғич материални 
тушунишда ишлатиш мумкин. Cuneiform 2000 ни эса ўртача ва ўтачадан 
юқори сифатли материалларни тушунишда ишлатиш мақсадга мувоффиқ, 
чунки у тушуниш учун кам вақт сарфлайди.