Гносеология – билиш фалсафаси

6-mavzu. Bilish falsafasi (Gnoseologiya)

Reja:

• Bilish nazariyasining predmeti va o‘ziga xos xususiyatlari.
• Bilishning asosiy turlari va shakllari.
• Ong-tafakkur va borliqning birligi. Tafakkur uslubining asosiy jihatlari.

4.Falsafada metod va metodologiya, metodika tushunchalari. Hozirgi zamon metodologiyasi.

«Гносеология» - соф фалсафий категория. Унинг номи юнонча gnosis – билим, илм ва logos – таълимот, фан сўзларидан келиб чиққан. Сўзма-сўз маъноси - «билиш ҳақидаги таълимот (фан)», «онг ҳақидаги таълимот (фан)»

Гносеология фанида ўрганилади
инсоннинг дунёни
билиш имконияти
инсоннинг ўзликни
англаш жараёни
билишнинг
билмасликдан
билим сари юксалиши
билимлар табиати ва
уларда акс этувчи
нарсаларнинг ўзаро
нисбати

Гносеологиянинг асосий муаммоси бизнинг барча билимларимиз тажрибада синалганми? деган «оддий» масалани ечишдан иборат

рационализм
эмпиризм
гносеология
инсонда туғма ғоялар, адолат,
инсонийлик, уйғунлик ғоялари
ва тажрибадан олиниши
мумкин бўлмаган бошқа ғоялар
мавжудлигидан келиб чиқади
инсон, инсоният шахсий ёки и
жтимоий тажрибага
эга бўлгунга қадар
бирон-бир ғоя мавжуд бўлинишни
инкор этадилар
Фалсафада идрок этиш
перцепция
(лот.«perception» -
идрок этиш) ўзини
қуршаган дунёдаги
нарсалар ва
ҳодисаларни сезгилар
орқали идрок этиш
апперцепция
борлиқни ақл
билан англаш, билиш,
уларни
ғояларда ифодалаш
Демокритда –
образлар (эйдослар)
Янги давр –
сенсор сигналлари
Берклида –
субъектнинг сезгилари
Лейбниц билиш-
илоҳийлаштирилган ғоянинг
инсон туғма тушунчаларига
таъсири
Мах, Авенариус ва б. билиш
бу сезгиларнинг бўш ва
тежамли алоқасини амалга
оширишдир
Гегель –
мутлақ ғояни англаш