Глоссарий

Гидромуфта марказдан қочма насоснинг етакловчи вал 2 билан бирлаштирилган ғилдираги 1 ва марказга интилма турбинанинг етакланувчи вал 3 билан бирлаштирилган ғилдираги 5 дан ташкил топган. Ғилдираклар 1 ва 5 лар тиғизловчи билан беркитилган умумий корпус 4 да жойлаштирилган. Гидромуфта корпуси суюқлик билан тўлдирилган.Двигатель ҳосил қиладиган момент М₁ ни етакланувчи валга суюқлик оқими узатади. Насос ғилдираги айланганда насос парраклари суюқликни эргаштириб кетади ва унинг бўшлиғининг четига ташлайди. Оқим насос ғилдирагидан турбина ғилдирагининг парракларига тушади. Турбина ғилдиракларининг куракларига оқим тегиб ўтганида ҳосил бўладиган кучлар момент М₂ ни ҳосил қилади. Бу момент ҳам двигатель айланаётган томонга йўналган бўлади.Гидромуфтада насос ва турбина ғилдираклари орасида оқим ҳаракат миқдорининг моментини ўзгартирадиган бирорта қисм йўқ. Шу боисдан ишқаланиш воситасида узатилдиган моментни ҳисобга олмасак, тахминан М₁=М₂=М деб қабул қилинади. Гидромуфталар номинал моментда ФИК 0,85...0,9 дан кам бўлмайдиган қилиб танланади. Гидромуфтали юритмалар узатма қўшилган ҳолатда двигателни юргизиб юборишга имкон беради, системадаги динамик юкларни камайтиради, двигателни ўта юкланишдан сақлайди,юргизиб юборишда ва юкланиш камайганда шиғовланиш равон бўлишини таъминлайди, шунингдек, юкланиш ортганида равон тўхтатиш имконини беради.Сирпаниш ортганида ФИК нинг кучли камайиши, шунингдек юкланишга боғлиқ равишда узатилаётган буровчи момент катталигининг ўзгартириб бўлмаслиги гидромуфтанинг камчиликларига киради.
Гидротрансформаторлар. Гидротрансформаторлар юкламага қараб буровчи моментни ва айланиш такрорлигини автоматик тарзда ростлашда қўлланилади. Улар гидромуфталардан насос ғилдираги 2 ва турбина ғилдираги 1 дан ташқари улар ўртасидаги иш бўшлиғида реакторнинг парракли ғилдиракли йўналтирувчи 3 ўрнатилганлиги билан фарқ қилади.Суюқлик турбина ғилдирагидан реактор парракларига тушади. Реактор суюқликни ўз парраклари билан қайтариб,оқим ҳаракатининг имиқдорини ўзгартиради. Шунинг учун гидротрансформаторда турбина ғилдираги ортида ва насос ғилдирагига киришдан олдин ҳаракат миқдори моменти гидромуфтадагидай бир-бирига тенг бўлмайди. Бунинг оқибатида турбина ғилдираги ҳосил қиладиган момент М₂ двигателнинг насосга берадиган моментидан ортиқ бўлади,яъни, гидротрансформатор редуктор сифатмда ишлайди.
Агар валлар бир томонга қараб айланса,энергиянинг сақланиш қонунига асосан ) n_{н <} n_н узатиш нисбати эса i = (n₂ : n₁) <1.
Гидротрансформаторнинг айланиш такрорлиги n₂ ёки узатиш нисбати i га кўра характеристикаси М₁ ва М_{2 .}кўрсатилган. Гидротрансформаторлардан фойдаланиш кўп поғонали механик узатмалар қутисидан фойдаланишни чеклайди ва уларнинг тузилишини соддалаштиришга имкон беради.Гидротрансформаторнинг трансформация коэффициенти К камайиши билан унинг ФИК си камайиб кетади. Шунинг учун универсал гидроузатмалар мавжуд бўлиб, улар к=1 да муфта сингари, к>1 да эса гидротрансформатор сингари ишлайди.

Назорат саволлари:

1. 
   Машинага қандай талаблар қўйилади?
   
2. 
   Технологик талаб деганда нимани тушунасиз?
   
3. 
   Қурилиш машиналарининг таснифи деганда нимани тушунасиз?
   
4. 
   Қурилиш машиналарининг умумий тузилиши нималардан иборат?
   
5. 
   Қурилиш машиналарининг куч манбалари нима мақсадга қаратилган?
   
6. 
   Дизель двигатели юкланишга мосланувчанлиги жихатидан қандай афзалликларга эга?