Глоссарий

А= G H -А_сиқ
Бу ерда G- тушадиган юкнинг оғирлиги, Н; H-тушиш баландлиги,м; - фойдали иш коэффициенти; А_сиқ – сиқишга сарфланган иш, Нм.
Трубкали дизель болғаларнинг ишлаши ҳам худи штангали дизель болғалардагидек ўтади, фақат уларда цилиндр қўзғалмас бўлади.Вақт бирлигидаги зарблар энергиясининг йиғиндиси штангаликка нисбатан анчагина кўп. Бу афзаллик иссиқлик балансининг яхшилиги билан изохланади. Уларнинг зарб бериш қисми оғирлиги: 600, 1200, 1800, 3000 ва 5000 кг қилиб ишлаб чиқарилади.

6.2-расм. Титратиш болғаси.
Титратиш болғаси вертикал йўналтирилган тебраниш кучиги эга бўлган икки валли трансмиссиясиз титратиш қўзғатгич 1, ургич 3, ва ўзаро пружина 5 билан боғланган каллак 6, ҳамда сандон 4 дан иборат.Каллак қоқиладиган предмет билан боғланади ёки устунқозиққа маҳкамланмай ўрнатилади. Титратиш қўзғатгичнинг танасига иккита электродвигатель ўрнатилган бўлиб, уларни турли томонга синхрон равишда айлана оладиган параллел валларига дебаланслар 2 махкамлаб қўйилган. Дебаланслар айланганда тебраниб турган титратиш қўзғатгичнинг ургичи 6 устунқозиқ билан боғланган сандон 4 га тез-тез урилади. Титратиш болғасининг иш тартиби(энергия ва зарблар такрорлиги) унинг иш жараёнида ургич ва сандон ўртасидаги оралиқни ўзгартириш йўли билан ростланади ва ҳар бир ҳолат учун иш унумининг юқори бўлишига ҳаракат қилинади.
Титратиш болғалари зарб бериш қисмининг массаси 2850 кг гача, дебаланс массасининг статик моменти эса 45 кН. см гача, ҳар зарбнинг энергияси 3,9 кЖ гача етади ва металл шпунтни 13 метргача, металл устунқозиқ ва қувурларни 20 метргача қоқа олиш имкониятига эга.
Улар копёрлар ва стрелали ўзи юрар кранлар билан комплекс ҳолда ишлайди.
Копёрлар устунқозиқни ўрнатиш, уларни қоқиш жараёнида ушлаб туригш, болғаларни осиш, чиғирлар ҳамда буғ ва компрессор қурилмаларини ўрнатиш каби ишлар учун хизмат қилади. Улар металл ва ёғочдан тайёрланади ва турли хил бўлади: универсал копёрлар- турли хил ишлар учун қўлланилади; кран копёрлар устунқозиқ қоқдиган болғалар ва бошқа жиҳозларни осишга мослаштирилган юк кўтарувчи стрелали кранлардан фойдаланилган, сув билан қопланган жойларда устун қозиқни ботириб киритишга ва махсус ишларга копёрлар. Мўлжалланган.
17.1а) расмда қисмларга ажратиладиган дизель болға учун энг содда копёр кўрсатилган. Копёрнинг рамаси 4 та роликка ўрнатилган. Унинг болға учун йўналтирувчига эга бўлган вертикал устунча махкамланган. Стреланинг юқори қисмига болғани осиш. Кўтариш ва тушириш ҳамда устун қоқиш ёки шпунтни кўтариш канати учун роликли каллак махкамлаб қўйилган.
Энг кўп қўлланиладиган копёр 17.1 б) расмдаги ўзи юрар копёр қурилмалари ҳисобланади. Копёр стреласи кран ёки драглайн стреласига сферик таянчлар ёрдамида махкамланади, бу эса унга вертикалга нисбатан қиялик ҳосил қилиш имкониятини беради. Стрелани буриш иккита гидроцилиндр ёрдамида амалга оширилади, уларнинг бир учи копёр стреласига, иккинчи учи эса кран стреласига махкамланади. Стреланинг бурилиши, устун қозиқ ёки шпунтни тегишли вазиятга тез ва аниқ келтириш имконини беради. Устун қозиқ қоқиш ускунасини осиб қўйиш ҳамда устунқозиқни кўтаришда база машинанинг чиғиридан фойдаланилади.
Назорат саволлари:

1. 
   Устун қозиқ қоққич машиналарининг ишлатилиш сохаларини гапириб беринг.
   
2. 
   Штангали дизель болғаларининг афзалликлари нималардан иборат?
   
3. 
   Трубкали дизель болғалар штангали дизель болғалардан нима билан фарқ қилади.
   
4. 
   Титратиш болғаси нима ва у қаерларда қўлланилади?
   
5. 
   Копёрларнинг тузилишини гапириб беринг.
   

Амалий машғулот №7