Глобал муаммолар фалсафаси (фалсафий-экологик жиҳати)

портлаш хавфи

• ер юзи аҳолиси сонининг тез ўсиши тамойили яқин ўн йилликда Осиё, Африка ва Лотин Америкаси мамлакатлари аҳолиси сонининг кўпайиши ҳисобига демографик “портлаш” хавфи сақланиб қолади.

Аҳоли зичланиши жараёнининг ортиши

• Ер куррасининг аҳолиси 250 млн.дан 7 млрд.га,
• яъни ўн беш баравар кўпайди. Агар биринчи икки баравар кўпайиш 700 йилда рўй берган бўлса, иккинчиси учун атиги 150 йил керак бўлди.
• Ер юзи аҳолиси геометрик прогрессияда,
• озиқ-овқат маҳсулотлари эса – арифметик прогрессияда кўпаймоқда, бу муқаррар равишда «демографик портлаш»га олиб келади, деб башорат қилган инглиз социологи Т.Мальтус (1766-1834) ҳақ бўлиб чиқди. Буни қуйидаги маълумотлар ҳам тасдиқлайди: ХХ асрнинг 60-йилларида Ер куррасида соатига 8 минг киши, 80-йилларда – 10 минг киши, 90-йилларда – 12 минг киши туғилган бўлса, ҳозирда бу рақам 13-14 минг кишига етган бўлса керак.
• Демографларнинг тахминига қараганда, Ер курраси аҳолисининг оқилона миқдори 10 млрд.дан ошиши мумкин эмас. Ваҳоланки, ушбу кўрсаткичга XXI асрнинг
• 30-йилларидаёқ етилиши мумкин.

урбанизация (урбанус – лотинчадан шаҳарга оид, дегани).

• мазкур атама аҳолининг катта шаҳарларда тўпланиши жараёнини кўрсатиш учун ишлатилган. Урбанизациянинг пайдо бўлишидаги сўнгги ҳол йирик шаҳарлар мегаполислар ўсишини назорат қилиш мумкин бўлмай қолганлигидир. 90- йиллар бошида жаҳонда ахолиси миллион кишидан ортиқ 400дан кўпроқ шаҳар ва аҳолиси 10 млн.дан ортиқ
• 40 та мегаполис мавжуд эди. Урбанизация қонуний жараёнлардан биридир. Йирик шаҳарларда аҳоли сонининг ортиши ҳам ўзининг энг юқори чўққисига етмаган кўринади, халқлар ва ҳукуматларни тобора ташвишга солаётган шарт-шароит тарзида у иккинчи жаҳон урушидан кейинги йиллардаёқ ўзини кўрсатди.

Демографик жараёнларнинг яширин томони

• Ахоли ёш таркибининг ўзгариши жараёни кейинги ўн беш йилликлардагина ўзига эътиборни жалб этди ва у цивилизация тарихида янги кўриниш - халқларнинг “кексайиши” ҳодисаси билан боғлиқдир. Халқларнинг “кексайиши” ҳодисаси мамлакатда ўлимнинг туғилишга нисбатан мутлақо ёки деярли даражада ортиқлигини билдиради.