Gistologiya, stitologiya va

usti bezi m ag‘iz moddasi hujayralari, epifiz)da uchraydi. APUD- 
tizimini ilk bor angliyalik olim Pirs tasvirlagan. APUD 
qisqartmasi quyidagicha sharhlanadi: Amine Precursors Uptake 
and Decarboxylation. Mazkur endokrin hujayralar: neyroaminlar 
va oligopeptid gormonlar tutuvchi zich sekretor donachalarga ega, 
og‘ir metall tuzlari bilan bo‘yalish hamda aminlarni hosil 
qiluvchilarni yutish xususiyatiga ega.
APUD-tizim endokrinotsitlarining taraqqiyot manbalari: 1- 
neyroektoderma (gipotalamus, epifiz, buyrassi bezining m ag‘iz 
moddasi, markaziy va priferik nerv tizimining peptidergik
378

---

neyronlari); 2-teri ektoderm asi (adenogipofiz, M erkel hujayralari); 
3- enloderm a (m e’da-ichak nayi endokrinotsitlari); 4-m ezoderm a 
(boMmachada joylashgan endokrin kardiom iotsitlar); 5-m ezen- 
xim a (labrotsitlar).
Noneyrogen
taraqqi 'ot m anbaiga ega endokrin hujayralar 
kamchiiikni tashkil etadi. Ularga erkaklar jin siy bezlaridagi 
Lcydig hujayralari va tuxum donning follikulyar hujayralari kirad 
Ular selom ik epiteliydan taraqqiy etadi va steroid gorm onlar 
ishlab chiqaradi.
Yakka-yakka joylashgan endokrin hujayralar parakrin va 
distant ta ’sirga ega. Parakrin - q o 'sh n i hujayralarga ta ’sir etish; 
Distant ta’sim ing m ohiyati shundan iboratki- endokrin hujayralar 
gorm onlari qonga chiqariladi va qon orqali shu gorm onga nisbatan 
hujayralari retseptorlar tutuvchi nishon a ’zolarga etkaziladi.
379

---

Foydalanilgan adabiyotlar
1. Zufarov K.A. Gistologiya: darslik - Toshkent, 2005 y.
2. Гистология: У чебник /П од ред. Афанасева Ю.И., Ю риной 
Н.А. - Москва.: М едицина, 2012 г.
3. Tursunov Е.А. Gistologiya: oquv qollanma, I qism - Toshkent, 
2010 y.
4. Tursunov E.A. Gistologiya: oquv qollanma, II qism -
Toshkent, 2011 y.
5. O g 'iz bo‘shlig‘i gistologiyasi va embriologiyasi bo'yicha atlas 
(o‘quv 
qo'llanm a) 
/ 
A.Yu.Yuldashev, 
S.Murtazoyev, 
M .X.Raxmatova, L.S.Knyazeva, Toshkent, 2018 y.
6. Ж ункейра U.K., Карнейро Ж. 
Гистология: 
учебное 
пособив, атлас. - перевод с англ. под ред. Быкова В .Л .- М. 
ГЕОТАР-Медиа, 2009 г.
7.Улумбеков Э.А. и Челышев Ю.А. Гистология, эмбриология,