Gistologiya, stitologiya va

nazorati ostida bo‘ladi va uzunchoq miyada joylashadi. Nafas 
markazi ikki xil: inspirator (nafas oluvchi) va ekspirator (nafas 
chiqaruvchi) neyronlardan tashkil topgan. Neyronlarning unisini 
ham, bunisini ham aksonlari orqa miyaga, nafas mushaklari -  
diafragma va qovurg‘alararo mushaklami innervatsiya qiluvchi 
motoneyronlarga boradi, Nafas markazining neyronlari avto- 
matizmga ega bo‘5ib, nafas olish va nafas chiqarishni muntazam 
galma-galligini ta’minlaydi. Ushbu neyronlarning faolligiga 
ko‘pchilik tuzilmalar va omillar ta’sir qiladi. Eng avvalo, bu 
qondagi С(Ь, O
2
va vodorod ionlari miqdorini sezuvchi xemoret- 
septorlardir. M a’lumki, ushbu parametrlami o ‘zgarishi nafas 
olishning tezligi va chuqurligiga ta’sir qiladi. Nafas markaziga 
adashgan nervning yaqin joylashgan yadrolari ham ta’sir qiladi. 
Chunonchi, o ‘pka alveolalarida mexanoretseptorlar bo‘lib, nafas 
olganda ulardan signallar adashgan nerv (n. vagus) ning sezuvchi 
tolalari orqali nafas markazi neyronlariga keladi va ularning 
faolligini o ‘zgartiradi. Nihoyat, nafas markaziga markaziy nerv 
sistemasini boshqa bo‘limlarining (katta yarim sharlari po‘stlog‘i, 
gipotalamus, varoliy ko‘prigi) ayrim sohalari ham ta’sir qiladi. 
Masalan, bu nafas olishni ihtiyoriy boshqarishni hamda nafas 
olishning nutq va odamning ruhiy (emotsional) holatiga avtomatik 
tarzda moslashishini ta’minlaydi.
Uzunchoq miya tuzilmalari orasida to‘rt juft (IX-XII) pastki 
kalla nervlarining yadrolari, shu jumladan, parasimpatik nerv 
sistemasining asosan adashgan nervga (X juft) tegishli bo‘lgan 
yadrolari joylashgan. Ushbu yadrolar tomirlar tonusini, bronxlarni, 
yurak ishini va boshqa vegetativ faoliyatlami boshqaradi. Uzun­