«G‘isht teruvchi» kasbi bo‘yicha o‘quv-uslubiy qo‘llanma toshkent-2021 kirish

Nazariy savollar
1.Binoning konstruktiv elementlariga nimalar kiradi?
2. Arxitektura qurilish chizmalarida binolar qanday hollarda o‘lchanadi?
3. Binolar o‘lchash vaqtida agar xona to‘g‘ri to‘rtburchakli bo‘lmasa, u holda xona qanday o‘lchanadi?
4.Qirqim deb nimaga aytiladi?
5. Qirqimning chizmasi qanday bajariladi?
6.Fasad deb nimaga aytiladi?
7.Fasad turlarini sanang
8.Fasad chizmasi qoidalarini so‘zlab bering


10-Mavzu:G‘ishtli devorlar konstruksiyasi
Reja:
1.Turli g‘ishtli devor konstruksiyalari
2. Pardevorlar konstruksiyasi va paxsa devorlar
3. Mayda blok va tabiiy toshdan terilgan devorlar


1. Turli g‘ishtli devor konstruksiyalari

G‘isht qadimgi qurilish materiali sifatida hammaga ma’lum. U hozirgi paytgacha qurilishda keng qo‘llanib kelinadi. Eng keng tarqalgan pishgan oddiy g‘ishtlar sariq va qizil bo‘ladi. Ichi g‘ovak pishgan g‘ishtlar ham bo‘lib, ular yaxshi issiqlik o‘tkazmaydigan ko‘rsatkichlarga ega. Xom g‘ishtli imoratlar o‘zining arzonligi, qurish texnologiyasining yengilligi, istalgan me’moriy ko‘rinish berish mumkinligi, qish va yozlarda haroratning o‘zgarishiga barqarorligi kabi ijobiy xususiyatlari bilan farq qiladi. Xom g‘ishtdan shu kabi ustunliklari bo‘lgani uchun keng qo‘llanilib kelinadi. O‘zbekistondagi xususiy qishloq imoratlari devorlarining yarmidan ko‘pi, Toshkentdagi shaxsiy uylarning to‘rtdan bir qismi xom g‘ishtdan qurilgan. Bunday imoratlarning ba’zilarini tomi tuproqdan, ba’zilariniki tunuka yoki shifer bilan yopilgan. Bu imoratlarning poydevori ko‘pincha tosh, beton va pishiq g‘ishtdan 0,5—1 m balandlikda ishlangan. Xom g‘ishtlar yoki guvalalar odatda sof tuproqdan tayyorlanadi. Bunday devorlarning qalinligi 40 sm dan 50—60 sm gacha bo‘ladi. 7—8 balli zilzila bo‘lib turadigan xududlarda xom g‘ishtdan tiklangan imoratlarni antiseysmika tadbirlarisiz qurish butunlay mumkin emas.

Xom g‘ishtli konstruksiyalar. Xom g‘ishtdan ishlangan binolar har qanday yo‘llar bilan mustahkamlangan bo‘lsa ham 9 balli zilzilaga bardosh bera olmaydi. Shuning uchun 9 balli zonalarda xom g‘ishtdan imorat qurish tavsiya etilmaydi. Umuman, xom g‘isht duch kelgan tuproqdan tayyorlanmagani ma’qul, tuproq tuzlarsiz, qumsiz va ortiqcha salbiy tashkil etuvchi tosh va boshqa materiallardan holi bo‘lishi kerak. Xom g‘isht tayyorlaganda ma’lum bir jarayonga amal qilish lozim, ya’ni tanlangan tuproqqa tegishli suv quyilib, bir sutka saqlab so‘ngra yaxshilab pishitib, keyingina qoliplarga solinadi va mahsulot yaxshilab quritiladi. G‘isht asosiy devor materiallaridan biri bo‘lib, hozirgi turar-joy va jamoat binolarining 40% dan ko‘pi g‘ishtdan quriladi. G‘ishtli binolarga me’moriy va badiiy ko‘rinish berishda katta imkoniyatlar bor. G‘isht devorlar pishirilgan va silikat g‘ishtlardan ham bunyod etiladi.