|
Alijho katalogi kitob muallifi nuqtayi nazardan kutubxonaning kitob zaxirasini ochib beradi. Uning yordamida o‘quvchi uchun kerak bo‘lgan kitoblar kutubxonada bor yoki yo‘qligini aniqlash imkoni bor.
Tizimli katalog bilim sohalari va alohida masalalar bo‘yicha («Falsafa», «Pedagogika», «Jismoniy tarbiya va sprot», «Psixolo-giya» va b.) kitob tanlashga ko‘maklashadi.
Predmetli katalog malum bir fan turi («Gimnastika», «Sport o‘yinlari», «Suzish» va b.) bo‘yicha kitob tanlash imkonini beradi.
Bundan tashqari, zarur kitobni yana quyidagicha tanlash mumkin:
— ma’lum bir davrda yoki bilim sohalari yoxud nashr turi (kitob, jurnal, gazeta) bo‘yicha e’lon qilingan har qanday nashr mahsulotlari hisobga olib borilayotgan qayd etish — ro‘yxatga olish bibliografiyasida;
—mamlakatimizdan va xorijiy adabiyot yangiliklari yoritila-digan axborot bibliografiyasida;
—bibliografik tasvirdan tashqari tarjima qilingan maqolalaming mazmuni batafsil bayon etilgan referativ jumallarda;
— maxsus adabiyot ko‘rsatkichlarida;
—kitoblar, jurnal maqolalari oxirida keltiriladigan adabiyotlar ro‘yxatida;
—jumallaming oxirgi sonida berilgan yil davomida e’lon qilingan maqolalar ro‘yxatida.
Kitob bilan tanishganda avval uning titul varagini o‘qib chiqish mundarijasini ko‘rish kerak, shunda mazkur nashrda qanday asosiy masalalar yoritilganligini, materiallar qanday izchillikda joylashtirilganim bilib olish mumkin. Shundan so‘ng kirish qismi diqqat bilan ko‘rib chiqiladi. Unga kitobni yozishdan maqsad, undagi materiallar tartibi to‘g‘risidagi dastlabki izohlar berilgan bo‘ladi.
Keyin so‘ng so‘z — xulosa o‘qiladi, butun kitob mazmuni unda o‘z aksini topadi, tadqiqotchi uchun eng qiziqarli oVrinlarga biroz to‘xtash mumkin.
Bunday tanlab o‘qish usulida quyidagi qoidalar rioya qilish lozim:
1) o‘qish uchun eng qo‘p qiziqish uyg‘otgan bob va paragraflar tanlanadi;
2) kitobning kirish (so‘z boshi) va xulosa (so‘ng so‘z) qismla-riga, ayniqsa, e’tiborlibo‘lishi zarur, ularda muallif tekshirilayotgan masalaga o‘z yondashuvini bayon etadi va xulosalarni shakl-lantiradi;
3) ay rim bob va paragraflami ко‘rib chiqayotganda umumlash-malar, ta’riflarga boshqa shrift bilan ajratib berilgan matnlarga e’tibor berish lozim.
Adabiyotlar bilan tanishish tadqiqotchining fikr/doirasmi kengaytiradi, mavzuning yangi, kutilmagan jihatlarini ochadi,
tadqiqotning maqsad hamda vazifalarini chuqurroq tushunishga, | uning rejasini to‘g‘ri tuzishga ko‘maklashadi.
Adabiyotlarni o‘rganish jarayonida birinchi navbatda so‘nggi yillarga oid manbalardan foydalaniladi, zaruratga qarab tekshiri layotgan masalaning tarixiga kirib borish mumkin. Har bir 0‘qilgan kitob, maqolaning bibliografik bayoni beriladi. Bu ma’iu-motlardan butun ish bo‘yicha adabiyotlar ro‘yxati tuzilganda foydalaniladi.
Adabiyot manbalari konspekti standart o‘lchamli alohida varaqlarga bir tomonlama yoziladi, varaqlarning orqasi shaxsiy mulohazalarni yozib qo‘yish uchun qoldiriladi. Muallif gapi qo‘shtimoq ichiga olinadi, bunda, albatta, manba (muallifnmg familiyasi, ismi, otasining ismi qisqartirilgan holda, manba nomi, nashr joyi, nashriyot nomi, yili va sahifasi) ko‘rsatiladi. Agar iqtibos (sitata) jurnal yoki gazeta maqolasidan olingan bo‘lsa, muallif, maqola nomi, davriy nashr raqami, nashr yiU va sahifasi qayd etiladi.
Har bir muayyati masala bo'yicha adabiyot manbalari xrono-logik izchillikda qilinadi. Tadqiqot mavzusiga oid ishlami ko rib chiqqanda, faktlami shunchaki qayd etish bilan cheklanmay, ularni chuqur anglash, umumlashtirish va tanqidiy baholash zarur.
Adabiyotlardan faqat tekshirilayotgan masalaga taalluqli, yangi faktni material manbayi bo‘lib xizmat qila oladigan nazariy umum-lashmalar qilish, yangi bilimlami hosil etish imkonini beradigan ma’lumotlargina olinadi.
Zo‘riqish fikrlami qo‘zg‘atishi, yangi g‘oyalaming tuzilishiga yordam berishi kerak. Passiv, tanqiddan uzoq o‘qish, o‘qilganlami mutlaqo haqiqat deb qabul qilish tadqiqotchining o‘ziga xosligini yo‘q qilishi mumkin.
Chet el adabiyotini ham ko‘p o£qigan ma’qul. Bu tadqiq etilayotgan masala bo‘yicha jahon fanida mavjud ilg‘or nimaiki bo‘lsa, hammasidan foydalanish uchun yo‘l ochadi. Chet el adabiyotini izlashda referativ obzor va ma’lumotnomalar ishni yengillashtiradi. Ularda muayyan bir ishning mazmuni qisqacha yoritib beriladi.
Kuzatuv empirik faktlarni maqsadga yo‘naltmb qayd etish demakdir. U awaldan tuzilgan reja asosida olib boriladi, unga binoan kuzatuvning maqsadi, vazifalari hamda tartibi belgilanadi. Tadqiqotchining o‘zi o‘quv jarayonida bevosita ishtirok etmaydi, lekin kuzatuvning xolisligini belgilaydi. Kuzatuvga misol tariqasida o‘quv mashg‘ulotlarini o‘tkazish uslubiyatini nazariy amalga oshirish keltirilishi mumkin. Buning uchun tadqiqotchi mashq lami o‘rgatishga ajratilgan vaqtni qayd etadi, uslubiy priyomlar va ularga о‘rganuvc h ilarn ing javob reaksiyalaririi, yondashuvlar miqdori hamda ularga sarflangan muddatni tekshiradi. Yig'ilgan materiallar asosida pedagogning uslubiy tayyorgarligi, mash-g‘ulotlardagi mhiy-fiziologik yuklama kattaligi, qo‘llayotgan usullari samaradorligi to‘g‘risida mulohaza yuritishi mumkin. Bu materiallarga ishlov beriladi, ular boshqa ma’lumotlar bilan taqqoslanadi, umumlashtiriladi, natijada ma’lum xulosalar chiqarish hamda amaliy tavsiyalar berish mumkin bo‘ladi.
Kuzatuvning unumliligi tadqiqotchining uslubiy tayyorgarligiga bog‘liq. Jismoniy tarbiya o‘qituvchilari ham o‘zlarida kuzatish ko‘nikmasini rivojlantirishlari zarur. Gimnastika bo‘yicha o‘quv mashq jarayonining hamma tomonlari: sport yo‘nalishiga ega bo‘lgan gimnastika mashg‘ulotlarining maqsad hamda vazifalari, sog‘lomlashtirish, ta’lim-tarbiyaga oid masalalami hal etishda qollanadigan vosita va usullar, sport mahoratining shakllanish jarayoni, murabbiy pedagog bilan gimnastikachilar orasidagi shaxsiy munosabatlar, mashg‘ulotlar chog‘ida shug‘ullanuvchilarga berila-digan ruhiy-fiziologik yuklama, gimnastikachilaming qobiliyatlari va ularning mashqlarga moyilUgi, gimnastika mashqlari texnikasi hamda ularning kompozitsion qurilishi kabilar kuzatuv obyekti bo‘la oladi. Kuzatuv obyektini tanlash tadqiqotning vazifalariga bog‘liq. Kuzatuv aniq dastuiga ega bo‘lishi va natijalami qayd etish yo‘llarini ishlab chiqishi lozim. Kuzatuv o‘tkazilganda quyidagi yo‘llardan foydalaniladi: bayonnoma yozish (og‘zaki bayon, yozuvda qayd etish, stenogrammalar), fotosuratga olish, kinoga tushirish, ovoz yozib olish.
Kuzatish rejasi o‘z tarkibiga taxminan quyidagilarni oladi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
