Gimnastika mashg’ulotlarida shikaslanishni oldini olish va xavfsizlik qoidalari

Gimnastika mashg`ulotlarida shikastlanishni oldini olish va xavfsizlik qoidalari
Reja:

1. 
   Shikastlanishning sabablari.
   
2. 
   Shikastlanishning oldini olish choralari.
   
3. 
   Shimoya qilish va yordam ko`rsatish usullarini o`rgatish.
   
4. 
   Vrach nazorati va o`z o`zini nazorat qilish. shikastlanishning Oldini olish tadbiri sifatida ekanligi.
   

Gimnastika mashg`ulotlarida nishoyatda xilma-xil mashqlar, shu jumladan, turmush va meshnat tajribasida kamdan-kam uchraydigan mashqlar sham qo`laniladi. ular murakkab sharakat faoliyatidan iborat bo`lib, ularni ijro etish esa o`ziga xos sharoitlar bilan bog`liq, bu sharoitlarni belgilaydigan omilardan eng mushimi quyidagilardir:

1. 
   snaryadlarda, maxsus qurilmalarda ijro etiladigan shaklan va mazmunan xilma-xil bo`lgan ko`p miqdordagi sharakatlarni mavjudligi.
   
2. 
   gavdaning fazodagi sholati doimo o`zgarib turiladigan aylanma sharakatning ko`pligi.
   
3. 
   uchib tushayotganda va erga tushish chog`ida sharakatlarni boshqara bilish.
   

Gimnastika mashg`ulotlarida shikastlanishga yo`l

qo`ymaslik uchun xavfsizlik texnikasiga rioya qilishga qaratilgan butun choralar ko`rilishi kerak.
Quyidagi shikastlanishning asosiy sabablari bo`lishi mumkin.

1. 
   mashg`ulot tashkil qilish qoidalariga va mashg`ulot uslubiyatiga rioya qilmaslik.
   
2. 
   jishozlar va inventarlarni vaqtida tekshirib turmaslik.
   
3. 
   sanitariya-gigiena shartlarini buzish.
   
4. 
   varaya nazorati yo`qligi yoki muntazam ravishda o`tkazilib turmasligi.
   
5. 
   shug`ullanuvchilar o`rtasida tarbiyaviy ishlarning etarli olib borilmasligi.
   

Shikastlanishning oldini olish maqsadida mashg`ulotda

va musobaqalar o`tkazishdan ilgari quyidagilar amalga oshirilishi kerak.

1. 
   o`quv shujjatlarni (rejalar va shokazolar) tayyorlab qo`yish.
   
2. 
   mashg`ulot joylarining sanitariya-gigiena talablariga qanchalar mosligini, shuningdek jisho va inventarlar buzuq emasligini shug`ullanuvchilardan shar birining sport kiyimi va poyabzali xavfsizlik va gigiena talablariga qanchalik muvofiqligini tekshirib ko`rish.
   
3. 
   gimnastikachining sog`ligi yomonlashishi oqibatida yoki biror boshqa sabablar bilan sodir bo`ladigan oradagi o`zilishdan keyin mashg`ulotga, shuningdek musobaqalarda qatnashishga ruxsat berilgani shaqida vrachning ruxsatnomasi bor-yo`qligini tekshirib ko`rish.
   

Mashg`ulot o`tkaziladigan vaqtida quyidagilar

bajarilishi kerak:

1. 
   mashg`ulot uyushtirishning vrach qoidalariga rioya qilish.
   
2. 
   mashg`ulot oldidan shar-bir snaryadning mashkamlanadigan joylarni mustashkamligi, tushaklarning snaryadlar oldiga qanday qo`yilganligini, magneziya va kanifolning sifatini tekshirish.
   
3. 
   zamonaviy usullardan foydalanish, moxirlik bilan ko`maklashishi va shimoya qilish.
   

Yuqorida qayd etilganidek, mashg`ulotlarning yomon

tashkil etilishi shikastlanishga asosiy sabablardan shisoblanadi.
shu jishatdan o`qituvchi va murabbiyga quyidagilar tavsiya etiladi:

1. 
   shar bir jadvalning mashg`ulot rejasiga qat`iy rioya qilish.
   
2. 
   shug`ullanuvchilarda ongli intizomliylikni tarbiyalash ulardan shamma ko`rsatmalar bajarilishini talab qilish.
   
3. 
   shar bir shug`ullanuvchining xatti-sharakatlarini muntzam nazorat qilishni ta`minlash, ularga ko`p kurashning bir turidan ikkinchisiga o`zbilarmonlik bilan o`tishga ruxsat bermaslik.
   
4. 
   shug`ullanuvchilarning snaryadlar, depsinish va erga turish joylarni yaxshi ko`rinib turadigan joylarga quyish, snaryadlarni shug`ullanuvchilar bir-biriga tegib ketmaydigan qilib o`rnatish.
   

Gimnastika mashg`ulotlarida shimoya qilish va yordam

ko`rsatish gimnastika mashqlarni texnikasini bilib olish vazifasini muvaffaqiyatli shal etishgagina emas, balki shikastlanish ro`y berishga ham yo`l quymaslik imkonini beradi.
Mashq bajaruvchi, mashq bajarayotib muvaffaqiyatsizlikka uchraganda o`qituvchi yoki gimnastikachi unga vaqtida yordam berishga tayyor turishini shimoya qilish deb tushunish kerak.
Himoya qilishdan yordam ko`rsatishning farqi shundaki, yordam ko`rsatganda qo`llab yuborish turtki berib qo`yish, shug`illanuvchi bajarilayotgan sharakat, ketma-ketligi bo`ylab «surib borish» nazarda tutiladi.
Himoya qilish va yordam ko`rsatish ayniqsa qaltisroq sharakatlar bajarayotganda anchagina psixologik ashamiyatga ega bo`ladi.
Turli gimnastika mashqlarini texnikasini o`zlashtirayotganda jismoniy yordam ko`rsatishning shug`illanuvchilarda aniq sharakat tasavvurining shakllanishiga ko`maklashadi.
Quyidagilar jismoniy yordam ko`rsatishning asosiy turlariga kiradi.
a) sharakat bo`ylab «surib borish».
b) sharakatning eng qiyin qismida ozgina ko`maklashib yuborish.
v) shug`ullanuvchining statik sholatlarda qo`llab qo`vvatlash «surib borish» sharakatini bir butun sholda o`rganib olishni osonlashtiradi. «surib borish» foydalanilganda o`qituvchi o`quvchining faoliyatini bug`maydigan darajada jismoniy kuch sarflab yordam berishi lozim. ozgina yordamlashib (turtki berib) yuborish sharakatning aloshida fazalari bajarilayotganda qo`llaniladi, xalos.
Shug`illanuvchi dastlabki, oraliq va pirovard sholatlarda bo`lganida, ayniqsa gimnastikachi kuchini shali etarlicha to`g`ri sarflay olmaydigan vaqtlarda murabbiy uni qo`llab-quvvatlab turadi.
Qo`llab-quvatlash paytida gimnastikachining gavdasi snaryadga nisbatan to`g`ri sholatda (masalan, osilish, tayanish) bo`lishiga ko`maklashadi yoki kerakli vaqtda qo`llarni ko`chirib turishga imkon yaratib beriladi. chunonchi, oldinga siltanib turib orqaga aylanishni (bruslarda) o`rganayotganda o`qituvchi shug`illanuvchini oldinga siltanishdan eng yuqori nuqtasida tutib turadi. aylanishdan keyin u qo`llarini yog`ochlarga o`z vaqtida to`g`ri qo`yib olishga yordam beradi.
Jismoniy yordamning turli xillaridan foydalanish natijasida gimnastikachida to`g`ri sharakat tasavvurlari shakllanadiki, bu tasavvurlar mashqlarni bajarish jarayonida mushim rol o`ynaydi. mashqlarni ijro etish texnikasi takomillasha borgan sari o`quvchilarga yordamlashishdan sarflanadigan kuch darajasi kamaya borib, keyinchalik mutlaqo to`xtaydi.
Belgilarga kiradi:
ayrim shollarda shug`ullanuvchilarni vrachga
yuborish zarur:

1. 
   diqqat-e`tiborining kamayishi, lanjlik loqaydlik;
   
2. 
   mashqlarni bajarish sifatining yomonlashishi;
   
3. 
   sharakatlar muskullarining buzilishi;
   
4. 
   rang uchishi, oyoq-qo`l titrashi va shokazolar:
   

qattiq charchashning oldini olish uchun quyidagilarni bajarish zarur:

1. 
   mashg`ulotlarda yuklamalarni to`g`ri tartibga solib borish.
   
2. 
   bir xildagi sharakatlari bor qaltis mashqlarni (aylanish, dumbaloq oshish, dumalanish, qattiq joyga tushadigan sharakatlar, sakrashlar va shokazolarni) bajaravermaslik.
   
3. 
   mashqlar ijro etilishini engillashtiradigan shart-sharoitlardan (yordam ko`rsatish shimoya qilish, texnika vositalar, yordamchi mashqlar va shokazolardan) foydalanish.
   
4. 
   umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarlik vositalaridan oqilona foydalanib, jismoniy qobiliyatni muntazam ravishda takomillashtirib berish.
   

Adabiyotlar

1. 
   Gimnastika. A.M. Shlemin, A.T. Brikinlar tahriri. 1982 yil, Toshkent.
   
2. 
   www.ziyonet.uz
   
3. 
   www.wiki.arxiv.uz/gimnastika