Gidrologiya va injener indd

11.2-rasm. Qiyalik mustahkamligining      11.3-rasm. O‘yma qiyalik mustah  
 
umumiy buzilishi. 
 
 kam ligining joylardagi buzilishi.
Mustahkamlikning  umumiy  buzilishining  yo‘l  xo‘jaligida 
foydalaniladigan  me’yoriy-uslubiy  hujjatlarda  keltirilgan  asosiy 
shakl lari  11.4-rasmda  keltirilgan.  Umumiy  mustahkamlikni  ba-
holashda foydalanish uchun quyidagi asosiy shakllari farqlanadi, 
ularning har birining o‘ziga xos hisobiy chizmalari mavjud.

---

124
a)
b)
d)
11.4-rasm. Tog‘ yonbag‘ri va qiyaliklarning mustahkamligi umumiy 
buzilishining asosiy shakllari: 
a – kesish va aylantirish bo‘yicha ag‘darilish; b – surilish;  
d – siqib chiqarish.
1. Kesish va aylantirish bo‘yicha ag‘darilish (11.4, a-rasm).
Bu hodisada ag‘dariladigan bo‘lak grunt qatlamining geologik 
tuzilishini oldindan aniqlab bo‘lmaydigan va odatda aylanma silin-
dr yuzaga yaqin surilish yuzasi bo‘yicha suriladigan ajralib turadi. 
2. Surilish (11.4, b-rasm).
Bu  holatda  surilish  belgilangan  geologik  tuzilishning  yuzasi 
bo‘yicha (qatlamni bo‘shashi va boshqalar) yuz beradi.
3. Siqib chiqarish (cho‘kishda surilish).
Bu holatda mustahkamlikning buzilishi tog‘ yonbag‘ri va qiyalik-
lar asosida bo‘shashgan gruntning surilishi natijasida boshlanadi. 
Prof. N.N. Maslov tog‘ yonbag‘ri qiyaliklarining asosiy to‘q-
qizta shaklini (11.5-rasm) farqlaydi.