|
GIL VA GILLI JINSLARNING DEFORMATSIYALANISH
XUSUSIYATLARINI KOMPRESSION ASBOB YORDAMIDA
O‘RGANISH NATIJALARINI YOZIB BORISH LABORATORIYA
SINOVLAR KITOBI
Shurf raqami: 5
Jinsning ba’zi bir xususiyatlari:
Qazilgan joy: Toshkent sh.
Sinovgachan:
Sinovdan keyin:
Monolit raqami: 16
W
0
*
— 5,5%
W
1
— 26,76
Monolit olingan chuqurlik: 15 m
D
0
— 1,32 g/sm
3
D
1
— 1,96 g/sm
3
Monolit olingan vaqt: 20.03.2003
d
0
— 1,34 g/sm
3
d
1
— 1,55 g/sm
3
Monolit oluvchining ismi,
familiyasi: Akramov
g
0
— 2,70 g/sm
3
n
1
— 42,59
Jinsning dalada aniqlangan
nomi: Lyoss
n
0
— 51,11%
E
1
— 0,742
E
0
— 1,045
P
t
— 0,32 MPa
*W
0
va
W
1
— jinsning tabiiy va sinovdan keyingi namligi,
D
0
va
D
1
— jinsning tabiiy
va sinovdan keyingi zichligi;
g
0
— mineral jins zarrachalarining tabiiy zichligi;
d
0
va
d
1
—
quruq jinsning tabiiy va sinovdan keyingi zichligi; n
0
va n
1
— jinsning tabiiy va sinovdan
keyingi g‘ovakligi; E
0
va E
1
— jinsning tabiiy va sinovdan keyingi g‘ovaklik koeffitsiyenti.
1 8 0
Indikatorlar bo‘yicha
deformatsiyalanish
qiymati, mm
L
a
b
o
ra
to
ri
y
a
ra
q
a
m
i
Sana
Vaqt
N
a
m
u
n
a
g
a
r
ic
h
a
g
o
rq
a
li
b
e
ri
lg
a
n
b
o
si
m
,
M
P
a
A
sb
o
b
d
e
fo
rm
a
ts
iy
a
-
la
n
is
h
i
u
c
h
u
n
tu
z
a
ti
sh
,
r
Chap
h
1
O‘ng
h
2
O‘rta-
cha
h=
1
2
2
h
h
Ji
n
sn
in
g
s
o
f
d
e
fo
rm
a
ts
iy
a
la
n
is
h
i,
m
m
h
r
Eslatma
101 26.03.2003 10
00
0,2
0,10
0,22
0,23
10
01
0,22
0,23
10
02
0,22
0,23
10
05
0,22
0,23
Avvalgi
bosimlar
tushirib
qoldirildi
10
10
0,22
0,23
10
20
0,22
0,23
10
30
0,23
0,24
11
00
0,24
0,25
12
00
0,24
0,25
13
00
0,25
0,26
17
00
0,25
0,26
0,255
0,155
27.03.2003
9
00
0,2
0,15
0,66
0,70
Namlan-
di
9
01
0,93
0,97
9
02
0,96
1,00
9
05
1,10
1,15
9
10
2,23
2,30
9
20
2,30
2,40
9
30
2,35
2,45
10
00
2,37
2,48
11
00
2,38
2,49
12
00
2,39
2,50
17
00
2,40
2,51
27.03.2003
9
00
2,41
2,51
2,45
2,31
9
01
0,3
0,20
3,07
3,15
9
02
3,15
3,26
9
11
3,16
3,27
3,21
3,01
28.03.2003
9
01
0,4
0,21
3,50
3,65
9
02
3,56
3,66
9
11
3,51
3,67
3,55
3,34
Oralig‘i-
dagi
vaqtlar
tushurilib
qoldirildi
29.03.2003
9
01
0,5
0,30
4,10
4,20
9
02
4,15
4,25
9
11
4,16
4,25
4,20
3,90
Tajriba tugagach, olingan natijalar asosida kerakli bo‘lgan injener-
geologik ko‘rsatkichlarni (har bir MPa bosimga to‘g‘ri kelgan g‘ovaklik,
g‘ovaklik koeffitsiyenti, siqiluvchanlik koeffitsiyenti, umumiy deformat-
siyalanish moduli, siqiluvchanlik moduli, nisbiy cho‘kuvchanlik, konsoli-
1 8 1
datsiya darajasi va b.) aniqlash amalga oshiriladi. Jumladan, har bir
MPa bosimga to‘g‘ri keluvchi g‘ovaklik koeffitsiyenti (
DE
1
-n
) quyidagi
formula yordamida aniqlanadi:
1
1
0
0
(1
)
n
n
h
n
E
E
E
.
Bu yerda:
Dh
1
-n
— o‘rganilayotgan jins namunasini, P
1
-n
— bosim os-
tidagi deformatsiyalanish, mm;
h
0
— kompression asbob halqasidagi jins balandligi, mm;
E
0
— jinsning tabiiy g‘ovaklik koeffitsiyenti;
0
0
(1
0, 01
) 1
E
W
;
g — jins zarralarining zichligi, g/sm
3
;
D — tabiiy ho‘l jinsning zichligi, g/sm
3
;
W
0
— jinsning tabiiy namligi.
Siqiluvchanlik koeffitsiyenti «a» ni aniqlashda esa quyidagi formula
qo‘llaniladi:
1
2
2
1
E
E
a
P
P
sm
2
/kgs,
bu yerda: P
1
va P
2
— jinsga ta’sir etuvchi bosim, kgs yoki MPa;
E
1
-P
1
bosim ta’siridagi g‘ovaklik koeffitsiyenti;
E
2
-P
2
bosim ta’siridagi g‘ovaklik koeffitsiyenti.
Jinsga ta’sir etuvchi bosimning P
1
dan P
1
-n
gacha bo‘lgan qiymatlari
asosida g‘ovaklik koeffitsiyentining tabiiy holatidan (E
0
) keyingi holatlari
(E
1
, E
2
, E
3
,... E
n
) uchun e = f (P) ko‘rinishdagi siqilishini xarakterlov-
chi kompression egri chiziq chizmasi ham chizilib boriladi (10.6-rasm).
Yuqoridagi ishlar amalga oshirilgach, quyidagi formula yordamida
umumiy deformatsiyalanish moduli E
0
aniqlanishi mumkin (Frolov,
Korotkix, 1990):
1
0
1
n
E
a
E
,
bu yerda: E
1-n
-P
1
, P
2
, P
3
.... P
n
bosimlarga to‘g‘ri keladigan g‘ovaklik
koeffitsiyentlari;
a — siqiluvchanlik koeffitsiyenti;
b — nisbiy ko‘ndalang deformatsiyalanishni hisobga oluvchi
koeffitsiyent (Puasson koeffitsiyenti) bo‘lib, qumlar uchun
0,35—0,41, suglinoklar uchun 0,5—0,70, gillar uchun 0,7—
0,74 ga teng deb olinadi (Chapovskiy, 1958).
Kompression asbob yordamida aniqlanadigan eng asosiy va eng sodda
ko‘rsatkichlardan biri bu gilli jinslarning siqiluvchanlik moduli
(N.N.Maslov bo‘yicha) hisoblanadi va quyidagi formula yordamida
aniqlanadi:
1 8 2
1000
h
E
s
h
,
bu yerda: E
s
— siqiluvchanlik moduli, mm/m;
Dh-P bosim ta’siridagi deformatsiyalanish, mm;
h — kompression asbob halqasidagi namunaning dastlabki
balandligi (mm) yoki qatlamning qalinligi (m).
Gil va gilli jinslarning siqiluvchanlik koeffitsiyenti (a) va siqiluvchan-
lik moduli (E
s
) ularning tasnifida ishlatiladigan asosiy ko‘rsatkichlardan
hisoblanadi (10.6-jadval).
10.6-jadval
Tasniflanish kategoriyalari
Siqiluvchanlik
koeffitsiyenti, a
Siqiluvchanlik moduli,
E
s
, mm/m
I. Asosan siqilmaydigan
0,00
1
II. Kam siquluvchan
0,001—0,01
1—5
III. O‘rtacha siquluvchan
0,01—0,1
6—20
IV. Yuqori darajada siquluvchan
—
21—60
V. O‘ta siqiluvchan
0,1
60
Gil va gilli jinslarning nisbiy cho‘kuvchanligi (
d
pr
)ni aniqlashda
quyidagi formula qo‘llaniladi:
1
2
0
pr
h h
h
,
bu yerda: h
1
— namunaning tabiiy namligida P
1
bosim ostidagi baland-
ligi, mm;
h
2
— namunani R
1
bosim ostida namlangandan keyingi
balandligi, mm;
h
0
— namunaning tabiiy namligida, tabiiy bosim ostidagi ba-
landligi, h
0
= h
n
- Dh
d
;
h
n
— kompression asbob halqasidagi namunani balandligi,
mm;
Dh
d
— namunaning tabiiy namligida, tabiiy bosim ostidagi
siqilish qiymati, mm.
Amaliyotda lyoss va lyossimon jinslarning nisbiy cho‘kuvchanligini
aniqlashda «bir», «ikki» va «uch» egri chiziqlar sxemalari qo‘llaniladi.
«Bir egri chiziqli» sxema bo‘yicha cho‘kuvchan jinsning nisbiy cho‘kuv-
chanligi faqat tabiiy bosim (P
t
) ostidagina cho‘ktirilib aniqlanadi (10.7-
a rasm). «Ikki egri chiziq» sxemasi bo‘yicha nisbiy cho‘kuvchanlik aniq-
langanda har bir monolitdan ikkitadan halqaga namuna olinadi. Birinchi
namuna tabiiy namligi holatida P
1
, P
2
, P
3
,...
P
n
bosimlar ostida maksimal
1 8 3
10.7-rasm. «Bir» ( a), «Ikki» ( b) va «Uch egri chiziq» ( d) bo‘yicha lyoss va lyossimon
jinslarning cho‘kuvchanligini aniqlash sxemasi.
1
Do'stlaringiz bilan baham: |
