Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

QATLAMLARARO BOSIMSIZ
VA BOSIMLI-ARTEZIAN YER OSTI SUVLARI
14.1. QATLAMLARARO BOSIMSIZ SUVLAR
Qatlamlararo  bosimsiz  va  bosimli-artezian  suvlar  deganda  yer
yuzasiga nisbatan ancha chuqur, yuqori va past tomonga qarab o‘zidan
suv o‘tkazmaydigan, ikki va undan ortiq qatlamlar orasiga joylashgan
g‘ovakli, yoriqli tog‘ jinslaridagi yer osti suvlari tushuniladi.
Qatlamlararo bosimsiz yer osti suvlari. Qatlamlararo bosimsiz yer osti
suvlariga xos eng asosiy xususiyatlar quyidagilardan iborat:
1. Qatlamlararo bosimsiz suvlar ko‘p hollarda grunt suvlaridan pastda
yotadi.
2. Suv oqimi harakat qilayotgan hududning yer yuzasi baland-past-
liklardan  iborat  bo‘lib,  daryo  va  uni  irmoqlari  bilan  bo‘linib,  qirqib
tashlangan bo‘ladi.
3. Yer osti suv oqimi daryo o‘zaniga nisbatan ancha balandda joylash-
ganligi bilan xarakterlanadi.

---

2 1 9
4. Qatlamlararo yer osti suvlari daryo vodiylari, tog‘ yonbag‘irlari,
jarliklarga buloqlar holatida chiqib, yer usti suvlari oqimini oziqlantiradi
va ko‘paytiradi.
5. Qatlamlararo suvlarning vujudga kelish oblasti ancha uzoqda —
o‘rta va baland tog‘li mintaqalarga to‘g‘ri keladi.
6. Qatlamlararo yer osti suvlari harakat qiluvchi tog‘ jins qatlamlari-
ning  bir  tomoni  o‘rta  va  baland  tog‘li  mintaqalarda  bo‘lsa,  ikkinchi
tomoni  daryo  vodiylarida,  tog‘  yonbag‘irlarida  ochilmalar  holatida
bo‘ladi.
7. Bu yer osti suv oqimi harakat qiluvchi tog‘ jins qatlami suv bilan
butunlay to‘lmagan bo‘ladi.
Qatlamlararo bosimsiz suvlarning oziqlanish maydoni tog‘li o‘lka-
larda bo‘lganligi uchun va tog‘ jins qatlamlari oralig‘ida harakat qilganligi
sababli kam minerallashgan, toza va  tiniq bo‘lib, eng asosiy ichimlik
suvi manbayi hisoblanadi.