Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari



Download 5,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet164/295
Sana30.12.2021
Hajmi5,78 Mb.
#90191
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   ...   295
Bog'liq
Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari (M.Shermatov)

mineral  zarrachalar  egallagan  qismining  zichligi
(
g
m
) deganda 1 sm
3
 hajmdagi quruq mineral massaning og‘irligi tushuni-
ladi.  Miqdoriy  jihatdan  mineral  massa  og‘irligini  (g
1
),  shu  mineral
zarralar egallagan hajmiga (V
1
)bo‘lgan nisbatiga teng bo‘lib, quyidagi
formula bilan hisoblanadi:
1
1
m


g
V
 g/sm
3
.
Jins mineral massasining zichligi, jinsni tashkil qilib turgan mineral-
larning turiga va miqdoriga bog‘liq bo‘lib, og‘ir minerallar miqdori ortishi
bilan ortib, yengil minerallar miqdorining ortishi bilan kamayib boradi.
Jinslarning mineral qismining zichligi ularning g‘ovakligini aniqlashda
ishlatiladi.
Intruziv  tog‘  jinslarining  (granit,  sisnit,  gronidiorit  va  b.)  tabiiy
zichligi  asosan  2,50  dan  2,85  g/sm
3
  gacha,  effuziv  jinslarida  (kvarsli
porfir, diabazlar, bazaltlar, andezitlar va b.), metamorfizm jarayoniga
kam uchragan tog‘ jinslarida (serisitli kvars,  xloritli kvars va b.) 2,55
dan 2,72 g/sm
3
 gacha, metamorfizm jarayoniga yuqori darajada uchragan
jinslarda (gneys, amfibolit, piroksenit, mramor, kvarsit va b.) 2,63 dan
3,00 g/sm
3
 gacha,  karbonat jinslarida (ohaktosh,  dolomit va  b.) 2,50
dan 2,70 g/sm
3
 gacha, cho‘kindi gil, gilli, qumli jinslarida (sof gil, argillit,
alevrolit, qumtosh va b.) 1,90—2,40 dan 2,40—2,70 g/sm
3
 gacha, lyoss
va lyossimon jinslarida 1,20—1,80 g/sm
3
 oraliqida o‘zgaradi. Tog‘ jinslari
zichligining o‘zgarishi ularning paydo bo‘lish sharoitiga, yotish holatiga,
nurash jarayoniga uchraganlik darajasiga bog‘liq (10.1, 10.2-jadvallar).
G‘ovakligi. Ma’lum hajmdagi tog‘ jinslarida mavjud bo‘lgan har xil
kattalikdagi, har xil yo‘nalishdagi naysimon, aylana shakldagi bo‘shliqlar
tog‘ jinslarining g‘ovakligi deb tushuniladi. Miqdoriy jihatdan jins bo‘sh-
liqlar hajmini shu jins umumiy hajmiga bo‘lgan nisbatiga teng bo‘lib,
quyidagi formula orqali aniqlanadi:
m
sk
M
100
n






,


1 6 6
bu yerda: n — jinsning g‘ovakligi, %;
g
sk
 — quruq jinsning zichligi, g/sm
3
;
g
M
 — jins mineral qismining zichligi, g/sm
3
.
Qoya tog‘ jinslarining (granit, granodiarit, ohaktosh, marmar, gneys
va  b.)  g‘ovakligi  asosan  5 % dan  oshmaydi,  yarim  qoya  tog‘  jinslari
g‘ovaklari (nurash jarayoniga uchragan qoya tog‘ jinslari, tuflar, mel,
opok va b.) 15—20 % dan 30—35% atrofida o‘zgaradi. Lyoss va lyos-
simon jinslarning g‘ovakligi 45—58% oralig‘ida bo‘ladi (10.1, 10.2-jad-
vallar).
Gilli va qumli jinslarning g‘ovaklari tabiiy holatda turli darajada suv
bilan band yoki to‘yingan bo‘ladi. Bu qiymat 0,1 dan 1,00 oralig‘ida
o‘zgarishi mumkin. Tog‘ jinslarining suv bilan to‘yinganlik darajasi (K)
quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
sk
W
n
K



,
bu yerda:
g
sk
 — tog‘ jinslari quruq qismining zichligi, g/sm
3
;
W — jinsning tabiiy namligi, %;
n — jinsning g‘ovakligi, %.
Agar K ning qiymati 0,8 ga teng bo‘lsa, demak, uni tashkil etuvchi
g‘ovaklarining  10  dan  8  qismi  suv bilan  band  bo‘lib,  faqat  0,2  qismi
bo‘sh bo‘ladi.

Download 5,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   ...   295




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish