Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

6.2.3.  YER  QIMIRLASH  VAQTINI  OLDINDAN
AYTISH  YO‘LLARI
Yer qimirlash hodisasi vaqtini oldindan aytish masalasi doimo olimlar
e’tiborida bo‘lgan va bu sohada katta ishlar bajarilmoqda. Ma’lumki,
tabiatda  yuz  beradigan  hamma  jarayon  va  hodisalar  bir-birlari  bilan
bog‘liq holatda vujudga keladi, rivojlanadi va sodir bo‘ladi. Jumladan,
yer  qimirlash  hodisasining  vujudga  kelishi  yer  qobig‘i  qatlamlarining
tarkibi, xossa va xususiyatlari, ularda tayyorlanayotgan jarayonlar, ana
shu  qatlamlardagi  yer  osti  suvlarining  holatlari,  yer  elektr  va  magnit
maydonlarining mavjudligi, atmosfera va planetalararo o‘zaro bog‘liqlik
asosida  yuz beradi.  Hozirgi vaqtda  yer  qimirlash hodisasini  oldindan

---

1 0 4
bilishning 100 dan ortiq usullari, darakchilari borligi aniqlangan (Abdul-
labekov. 1992).
Bular: 1. Yer elektr maydonining o‘zgarishini o‘rganish. 2. Yer magnit
maydonining o‘zgarishini o‘rganish. 3. Yer osti suvlari tarkibidagi gaz va
mikroelementlarni o‘rganish. 4. Seysmologik — V
r
 va V
s
 to‘lqinlar hara-
katlarini va  asosiy yer qimirlashdan  oldin sodir bo‘ladigan silkinishlarni
(forshoklarni) o‘rganish. 5. Yer qimirlash hodisasini takrorlanishi davriyligini
o‘rganish. 6. Yer qimirlash hodisasini tayyorlanish modellarini ishlab chiqish.
7.Hozirgi zamon tektonik harakatlari tezligini o‘rganish. 8. Ionosfera qat-
lamida yuz beradigan o‘zgarishlarni o‘rganish. 9. Tog‘ jinslari qatlamlari-
da yuz beradigan deformatsiyalanish jarayonini o‘rganish. 10. Biologik-
mavjudodlarni  (hayvonlar,  baliqlar,  qushlar va  h.k.)  tabiatini  o‘rganish.
11. Yerning og‘ish holatini (noklometrik) o‘rganish va b.
Yer  qimirlash  hodisasini  bashorat  qilishda  yuqoridagilardan  eng
asosiylari deb 1—4 usullarni ajratish mumkin.