Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

 
 
6.2-rasm. Sabr vaqti tokka bog’liq 
grafigi 

---

 
154 
Himoyaninig ishlash toki I
ISh
  ni aniqlash 
 
MTH  shkastlanishlarda  ishonchli  boʻlishi  kerak.  Yuklamaning  maksimal 
toklarida va qisqa davom etuvchi tok sakrashlarida bu himoya ishlamasligi shart.  
Parametrlarni tanlash shartlari quyidagicha: 
1)  Himoyaning  tok  relesi  yuklama  tokining  maksimal  qiymatida  harakatga 
kelishi  mumkin  emas,  Shuning  uchun  himoyaning  ishlash  toki  eng  katta  yuklama 
tokidan katta boʻlishi kerak. 
I
ish
>I
ish.maks 
 
bu yerda: I
ish.maks 
– himoya qilinayotgan elementdagi maksimal ishchi tok. 
I
hish
 – himoyaning ishlash toki, birlamchi tok. 
I
ri
 – relening ishlash toki (ustavka toki), bu ikkilamchi tok hisoblanadi. 
2)  Qisqa  tutashuvda  harakatga  kelgan  tok  relelari  qisqa  tutashuv 
oʻchirilgandan soʻng boshlang’ich holatiga qaytishi zarur. 
 
                                       I
q
>K
oʻ.i.t

I
ish.maks 
,  
 
 
 
 
(6.1) 
 
bu yerda: I
q
 – relening qaytish toki 
K
o’.i.t.
 – oʻz-oʻzini ishga tushirish (samozapusk) koeffitsiyenti 
 Himoya  toʻg’ri  ishlashi  uchun  I
q
  qaytish  toki  shikastlanishdan  keyingi 
maksimal tokdan katta boʻlishi kerak. 
 
maks
ish
t
i
o
maks
sh
I
K
I
.
.
.
'.
.


, 
 
 
 
(6.2) 
 
agar relening qaytish koeffitsiyenti  
ish
q
q
I
I
K

, 
 
 
 
 
 
(6.3) 
boʻlsa,  
unda                         
maks
ish
q
t
i
o
z
q
q
ish
h
I
K
K
K
К
I
I
.
.
.
'.
.




, 
 
 
 
(6.4) 

---

 
155 
bu yerda: K
Z
 – zaxira koeffitsiyenti, K
Z
=1,1

1,2 
Relening ishlash toki  
maks
ish
TT
q
sx
t
i
o
z
ish
I
n
K
K
K
K
I
.
.
.
'.





,   
 
 
(6.5) 
bu yerda 
K
sx
 – sxema koeffitsiyenti. 
K
q
 – qaytish koeffitsiyenti. 
n
TT
 – tok transformatorining transformatsiya koefftsiyenti. 
Himoyaning ishlash toki orqali sezgirlik koeffitsiyenti hisoblanadi. 
 
ish
qt
sez
I
I
K
min
.

,   
 
 
 
 
(6.6) 
bu yerda: 
min
.
qt
I
– qisqa tutashuv tokining minimal qiymati. 
ПУЭ  ga  asosan  bu  koeffitsiyent  himoya  qilinayotgan  zonada  K
sez
>1,5 
boʻlishi kerak. 
 
 
 
 
 
 
 
6.3-rasm. Qisqa tutashuvda va u oʻchirilgandan keyin liniyadagi tokning 
oʻzgarishi 
 
Rezerv zonada esa bu koeffitsiyent K
sez
>1,2 ga teng boʻlishi kerak. 
MTH  sxemalari  sodda  va  ularni  sozlash  ham  oson.  Bu  MTH  ning  asosiy 
afzalligi hisoblanadi. 
MTH  ning  kamchiligi  shundan  iboratki,  manba  yaqinidagi  qisqa  tutashuv 

---

 
156 
toklarini katta sabr vaqt bilan oʻchiradi. 
Himoyaning  prinsipial  sxemalari  birlashgan  yoki  tarqoq  holda  koʻrsatilishi 
mumkin.  Birlashgan  sxemalarda  relening  chulg’amlari  va  kontaktlari  bir-birlariga 
tegishli  ekanligi  yaqqol  koʻrinib  turadi.  Sxemalar  murakkablashgan  sari  tok  va 
kuchlanish  zanjirlari  hamda  operativ  zanjirlar  alohida  chizilishi  lozim.  Operativ 
zanjirlarning manbaiga qarab MTH ikki guruhga boʻlinadi: 
1. Oʻzgarmas tokli 
2. Oʻzgaruvchan tokli