Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

 
 
 
 

---

 
135 
5.7. Elektromagnit tok va kuchlanish relelari 
Tok relelari 
 
Elektr  magnit  relening  chulg’amini  liniya  tokiga  toʻg’ridan-toʻg’ri  yoki  tok 
transformatori orqali ulaganda uning elektromagnit momenti 
2
L
E
kI
M

 ga teng. Bu 
xil relelar tok relelari deyiladi, chunki ularning ishlashi liniya toki I
L
 ga bog’liq. 
Tok transformatorlarida boʻladigan yukni kamaytirish uchun tok relelari iloji 
boricha  kam  quvvat  iste’mol  qilishlari  kerak.  Tok  relelarining  chulg’amlaridagi 
yuklama  tokining  uzoq  vaqt  oʻtishiga,  qisqa  tutashuv  tokining  qisqa  vaqt  ichida 
oʻtishiga moslab hisoblangan boʻlishi kerak.  
Relening  ishlash  toki  prujinaning  tortish  kuchini  oʻzgartirish  bilan  tekis 
oʻzgartiriladi.  Relening  chulg’ami  2  ta  seksiyadan  iborat,  bu  seksiyalarni  parallel 
va  ketma-ket  ulash  hisobiga  ishlash  tokining  chegarasini  4  marotaba  oʻzgartirish 
imkonini beradi. ET-520 va shu markali relelarga nisbatan РT-40 relelarda kontakt 
sistemasi  yaxshilangan  va  teskari  ta’sir  qiluvchi  moment  oshirilgan.  Buning 
natijasida  rele  iste’mol  qiladigan  quvvat  katta.  Kichik  ustavkalarda  РT-40 
relesining har xil sezgirliklarida istem’ol qilayotgan quvvat miqdori 0,2 dan 8 VA 
gacha oʻzgaradi. 
 
 
5.17 – rasm. Tok relesining ichki ulanish sxemalari 
 

---

 
136 
 
 
5.18 – rasm. РT-40 relesining: a)- relening tuzilishi; b) –qoʻzg’almas kontaktlar bilan 
izolyatsiyali kolodka; v) – rostlovchi tugun; 1- temir oʻzak; 2 – oʻramlardan iborat boʻlgan 
chulg’am; 3 – yakor; 4 – spiral prujina; 5 – qoʻzg’aluvchan kontakt; 6 – chap tayanch; 7 – oʻng 
juft kontaktlar; 8 – chap juft kontaktlar; 9 – izolyatsiyali kolodka; 10 – prujina tutqichi; 11 – 
shakldor vint; 12 – olti qirrali vtulka; 13 – oʻrnatmalar shkalasi; 14 – oʻrnatma koʻrsatkichi; 15 – 
yuqori yarim oʻq; 16 – quyroʻq; 17 – shakldor plastinka; 18 – prujinalovchi shayba; 19 – kumush 
tasma bronzali plastinka; 20 – old tayanch; 21 – ort egiluvchan tayanch; 22 – tebranishlarni 
soʻndirgich; 23 – alyumin ustun.