Гидроэлектр станциялари уларнинг турлари ва ишлаш принциплари

Ўзбекистонда электрлаштириш ишлари ХХ асрнинг иккинчи чорагидан бошланган. Ҳозирда Чирчиқ, Чорвоқ, Фарҳод, Бўзсув, Солор, Самарқанд, Тўпаланг ГЭС каби бир қанча электр станциялари бор.

• Ўзбекистонда электрлаштириш ишлари ХХ асрнинг иккинчи чорагидан бошланган. Ҳозирда Чирчиқ, Чорвоқ, Фарҳод, Бўзсув, Солор, Самарқанд, Тўпаланг ГЭС каби бир қанча электр станциялари бор.
•  Халқимизда “Ўт балосидан, сув балосидан асрасин”, деган гап бор. ГЭС сувдаги энергияни электр энергиясига, бошқачароқ қилиб айтсак “сувни ўтга” айлантириб беради. Эътиборсизлик ёки носоз қурилмани вақтида таъмирламаслик, чала таъмирлаш сабабли авария ва ёнғинлар содир бўлиб туради. Улар чинакам балога, чинакам офатга айланади. Қанчадан қанча маблағ совурилади, табиатга талофат етади, корхона, идоралар иш фаолиятини тўхтатади, иқтисодиёт жиддий зарар кўради. Бундай йирик авариялар озгина эътиборсизлик туфайли ҳам юз бериши мумкин.

Яқин ўтмишда юз берган катта авариялар:

• Яқин ўтмишда юз берган катта авариялар:
•  
• 1963 йилнинг 9 октябри – Шимолий Италиядаги Вайонт тўғонида йирик гидротехник авария содир бўлди.
• 2007 йилнинг 12 сентябри – Новосибирск ГЭС трансформаторларидан бирида туташув туфайли катта ёнғин келиб чиқди.
• 2009 йилнинг 3 августи – 200 кВ ли тарқатиш қурилмасидаги кучланиш сабабли Бурея ГЭС трансформаторида ёнғин чиқди.
• 2009 йилнинг 16 августи – Россиянинг энг катта электр станцияларидан бири Братск ГЭСида ёнғин содир бўлди.
• 2009 йилнинг 17 августи – Саяно-Шушенск ГЭСида катта авария юзага келди. Ушбу ГЭС Россиянинг энг қудратли электр станцияси ҳисобланади.

ГЭСлардан ташқари бошқа электр станциялари ҳам бор. Улардан энг кенг тарқалгани иссиқлик электр станцияларидир. Кўпинча “ГЭС” ва “ГРЭС” атамалари чалкаштириб юборилади. ИЭСлар дастлаб “ГРЭС” деб аталган. ГРЭС русча қисқартма бўлиб, “давлат ҳудудий электр станцияси” (“государственная районная электростанция”) деган маънони англатади. Вақт ўтиб “ГРЭС” атамаси “ҳудудий” деган маъносини йўқотди. Энди бундай электр станциялари “Конденсацион электр станциялари” деб юритилади. Уларда электр энергияси иситиш йўли билан олингани учун иссиқлик электр станциялари деб ҳам аталади. КЭСлар мураккаб тузилишга эга. Механизм сувни парга айлантириб, пар воситасида генераторни ҳаракатга келтириш йўли билан электр ҳосил қилади.

• ГЭСлардан ташқари бошқа электр станциялари ҳам бор. Улардан энг кенг тарқалгани иссиқлик электр станцияларидир. Кўпинча “ГЭС” ва “ГРЭС” атамалари чалкаштириб юборилади. ИЭСлар дастлаб “ГРЭС” деб аталган. ГРЭС русча қисқартма бўлиб, “давлат ҳудудий электр станцияси” (“государственная районная электростанция”) деган маънони англатади. Вақт ўтиб “ГРЭС” атамаси “ҳудудий” деган маъносини йўқотди. Энди бундай электр станциялари “Конденсацион электр станциялари” деб юритилади. Уларда электр энергияси иситиш йўли билан олингани учун иссиқлик электр станциялари деб ҳам аталади. КЭСлар мураккаб тузилишга эга. Механизм сувни парга айлантириб, пар воситасида генераторни ҳаракатга келтириш йўли билан электр ҳосил қилади.
•  Атом электр станциялари (АЭСлар) ядро реакциялари пайтида юзага келадиган энергияни электр энергиясига айлантириб беради.