Gidroekologiya

IV.3. KO’LLAR GIDROBIOSENOZLARINING TASNIFI 
 
Ko’llarda suv har xil haroratga ega bo’ladi, ya’ni uncha chuqur bo’lmagan ko’llar suvini qatlamlari yaxshi 
isiydi. Chuqur ko’llarning yuza qatlami iliq pastki qatlamlarda yaxshi isiydi. Chuqur ko’llarning yuza qatlamlari 
yaxshi isiydi. Chuqur ko’llarning yuza qatlami iliq, pastki qatlamlarda suv sovuq, past haroratli bo’ladi. Masalan, 
katta (230 m) chuqurlikdagi ladoga ko’lini yuza qatlamida iyul oyida suvning harorati 18-20º ga ko’tarilsa 70-90 m 
chuqurlikda 4-5º ni tashkil qiladi. Tyanshan yuqori tog’ mintaqalarida mayda ko’llarda suvning tungi harorati 1-3º 
ertalab suvning yuza qatlami muzlaydi, kun o’rtalareida esa suv harorati 10º ga hattoki 15º gacha ko’tariladi. 
Masalan, 1945-1980-yillar ichida yuqori tog’ mintaqasida joylashgan Yashilko’ol suvining o’rtacha harorati 16,3º 
eng yuqori ko’rsatkichi 20º eng pastki ijobiy harorati 12,4º ga
Sarez ko’li suvining ko’p yillik o’rtacha harorati 17,3º, eng yuqori darajasi 13,6º, pastki harorat 15,3º, 
Qorako’l suvining o’rtacha harorati 15,7º, eng yuqori darajasi (ko’l chetlarida) 20,7º, Iskandarko’lda aprel oyida 2-
5,6º, iyun-iyulda -9-13º (14,5º) ga yetadi.
Ko’llarning sayoz joylarida suv haroratini o’zgarishi 0,4-0,3º atrofida bo’lsa ko’l yoqasi bilan ko’lning 
markaziy qismlaridagi suv haroratining farqi 5ºS ga yetadi. Undan tashqari suv yuzasi bilan bir oz chuqurlikda (20-
35 m) haroratni sezlarli farqi (10-15º) kuzatiladi.
Ma’lumki, ko’llar suvining harorati asta-sekin paayadi, 1 m chuqurlikda haroratning o’zgarishi 0,5-1º 
atrofida bo’lsa, ayrim hollarda 3-5º gacha pasayishi mumkin. Suv haroratini keskin o’zgarish zonasiga 
o’zagrish 
qatlami 
(termoklin) deyiladi. Undan yuqori (kunduzgi isish va tungi sovish) qatlami 
epilimnion,
haroratli kunlik 
o’zgaruvchi qatlami deb aytiladi. Pastki doimiy haroratli qatlamga