Gidroekologiya

IV.2. KO’LLARNING TASNIFI – GURUHLANISHI 
Ko’llar uchta tarkibiy qismdan iborat: botiq, suv qatlami, o’simlik va hayvonot dunyosi. Ko’l botiqlari 
kelib chiqishiga ko’ra bir nechta qismlarga bo’linadi. Buni Akademik A.M.Muzaffarov (1958-1965 yillarda) 
o’rganib chiqqan va O’rta Osiyo ko’llarining kelib chiqishlari bo’yicha quyidagi turlarga bo’lgan: 
·
Tektonik jarayonda hosil bo’lgan ko’llar. Ularga Orol, Issiqko’l, Qorako’l, Balxash ko’llari kirtilgan. 
·
Muzliklar bilan bog’liq holda yuzaga kelgan ko’llar 2 xil bo’ladi: 
a) Morena, tog’ jinslari uyumlari 
to’plangan joylarda hosil bo’lgan ko’llar; b) Qadimda muzliklar joylashgan chuqurliklarda hosil 
bo’lgan ko’llar (3000-3500 m balanliklarda); 

---

·
Tog’ o’pirilishi va qulashidan, daryolar to’silishidan hosil bo’lgan ko’llarga Sarez, Yashilko’l, Sariqamish, 
Ko’likubbon, Iskandar ko’l kabilan kiritilgan. 
·
Errozion (eski o’zanda qolgan ko’llar) va karst ko’llar. Bu guruhga xos ko’llar Amu va Sirdaryo vodiysida 
ko’p uchraydi. 
·
Daryo etaklarida joylashgan ko’llar. Bu guruhga xos katta-kichik ko’llar katta daryolar etaklarida ko’plab 
uchraydi. 
Karst ko’llar ohakli yoki gipsli jisnlarni yuvilish va o’yilishidan hosil bo’ladi. Ular to’g’ri shaklli bo’lib, 
kraterlar asosida hosil bo’lgan ko’llarda ham kuzatiladi.
Tektonik kelib chiqishga ega bo’lgan ko’llar uzunasiga bir oz cho’zilgan bo’ladi. Bunday shaklni 
to’g’onlardan hosil bo’lgan ko’llarda ham kuzatish mumkin. Morena ko’llar to’g’ri shaklga ega bo’lmaydilar. Ular 
egri-bugri, kichik yarimorolli, toshli ko’rfazlidir. 
Ko’llarning gidrobiologik klassifikatsiyasi birinchi marta nemis gidrobiologi Avgust Tineman tomonidan 
amalga oshiriladi va u ko’llarni uch tipga, ya’ni: oligotrof, evtrof va distrof ko’llarga bo’ladi. 
·