Gidrodinamika. Gidrodinamikaning asosiy tenglamasi. Suyuqlik kinematikasining asosiy tushunchasi va elementlari Reja

4- MA’RUZA


Reja:
1. Gidrodinamika. Gidrodinamikaning asosiy tenglamasi. Suyuqlik kinematikasining asosiy tushunchasi va elementlari.
2. Harakat turlari va harakat usullari.
3. Suyuqlik bosimini o’rganish uslubi.
Gidrodinamika. Gidrodinamikaning asosiy tenglamasi. Suyuqlik kinematikasining asosiy tushunchasi va elementlari

Suyuqlik harakat qilayotgan fazoda suyuqlikning biron zarrachasining harakatini kuzatsak, uning vaqt o‘tishi bilan fazoda oldinma keyin olgan holatlarini 1,2,3,... (5.1-rasm) nuqtalar bilan ifodalash mumkin va harakatdagi zarracha har xil tezlik va bosimlarga ega bo‘ladi. SHu nuqtalarni o‘zaro tutashtirsak, suyuqlik zarrachasining traektoriyasi hosil bo‘ladi. Endi suyuqlik zarrachasining tezligini kuzatamiz. Zarrachaning A nuqtadagi, vektori i_a ni qurilayotgan vaqt uchun ko‘ramiz. SHu vektorning davomida kichik $11 masofadagi V nuqtaga tegishli tezlik vektori iv ni quramiz. Hosil bo‘lgan yangi vektorning davomida kichik $1^ masofadagi S nuqtada shu nuqtaga tegishli zarracha tezligining vektor i_s ni quramiz. i vektorining davomida $1₃ masofadagi E nuqtada shu nuqtaga tegishli zarracha tezligining i^ vektorini quramiz va x.k. Natijada AVSDE (5.1.-rasm, b) sinik chiziqni hosil qilamiz. Agar $11 ,$S ,$1₃ larni cheksiz kichraytirib borib, nolga intiltirsak, AVSDE o‘rnida biror egri chiziqni olamiz. Bu egri chiziq oqim chizig‘i deb ataladi.

5.1-расм. Оқим чизиги

схемаси.

5.2-расм. Оқим найчаси, элементар

оқимча ва оқим.

Demak, suyuqlik harakatlanayotgan fazoda olingan va berilgan vaqtda har bir nuqtasida unga o‘tkazilgan urunma shu nuqtaga tegishli tezlik vektori yo‘nalishiga mos keluvchi egri chiziq oqim chizig‘i deb ataladi. Beqaror harakat vaqtida tezlik va uning yo‘nalishi vaqt davomida o‘zgarib turgani uchun troektoriya bilan oqim chizig‘i bir xil bo‘lmaydi. Barqaror harakat vaqtida esa tezlik vektorining nuqtalaridagi holati vaqt o‘tishi bilan o‘zgarmaganligi uchun traektoriya bilan oqim chizig‘i ustma-ust tushadi.

Oqim naychasi va elementar oqimcha. Endi, suyuqlik harakatlanayotgan sohada biror E nuqta olib, shu nuqta atrofida kichik cheksiz ^1 kontur olamiz va shu konturning har nuqtasidan oqim chizig‘i o‘tkazamiz. U holda oqim chiziqlari birlashtirgan (naycha) soha oqim naychasi deyiladi (5.2-rasm, a). Oqim naychasi ichida oqayotgan suyuqlik oqimi elementar oqimcha deb ataladi.

2.