Gidravlik qarshiliklar buyicha tushincha va masalalar echish nazariy qism

GIDRAVLIK QARSHILIKLAR BUYICHA TUSHINCHA VA MASALALAR ECHISH


NAZARIY QISM

Oqim o`z harakati davomida ma`lum qarshiliklarni engishga energiyasini sarflab boradi. Bu qarshiliklar ishqalanish va inergiya kuchlari tufayli paydo bo`ladi.

Quvur uzunligi bo`ylab yo`qolgan energiyani hisoblash
Quvurlarda energiyaning yo`qolishi ikki xil bo`ladi:

1. 
   oqim bo`ylab energiyaning yo`qolishi, ya`ni quvur uzunligi boy`lab;
   
2. 
   mahalliy qarshiliklardan energiyaning yo`qolishi.
   

Oqim bo`ylab solishtirma energiyaning (damning) yo`qolishi Darsi – Veysbax formulasi yordamida hisoblanadi:

bu yerda - gidravlik ishqalanish koeffitsiyenti.
Ko`p yillik nazariy va tajribaviy izlanishlar ni suyuqlikning harakat rejimiga va quvur materialiga bog`liq ravishda o`zgarishini ko`rsatdi, ya`ni

bu yerda: Re – Reynolds soni;
– quvurning nisbiy g`adir – budurligi.
Oqim bo`ylab energiyaning yo`qolishiga quvur g`adir – budurligining ta`siri alohida ahamiyatli.
G`adir – budurlik quvur materialiga, yasash texnologiyasiga va foydalanish vaqtiga bog`liqdir.
Quvurning g`adir – budurligini inobatga olish uchun nisbiy g`adir – budurlik tushunchasi kiritilgan:

bu yerda: quvur g`adir – budurligining o`rtacha balandligi;
d – quvur diametri.
Gidravlik silliq va g`adir – budur quvurlar
Ma`lumki, quvur g`adir – budurligining o`rtacha balandligi oqimning harakatiga ham bog`liqdir.
Suyuqlik laminar rejimida harakatlanayotgan bo`lsa, qanday g`adir – budurlik suyuqlik bilan to`ldirilgan bo`lib, silliq sirt hosil qiladi.
U holda quvur o`rtacha g`adir – budurligi laminar chegaraviy qavatdan - kichik bo`ladi. Bunday quvurlarga gidravlik silliq quvurlar deyiladi.
Gidravlik ishqalanish koeffitsiyentini aniqlashning bir nechta formulalari mavjud.
Bu koeffitsiyentni quyidagi bog`lanish orqali ifodalash Nikuradze tajribalarida aniq namoyon bo`ldi.
Nikuradze tajribalarida gidravlik ishqalanish koeffitsiyentining qiymati har xil g`adir – budurli quvurlarda hamda suyuqlik harakat rejimlarida aniqlanadi.
Nikuradze tajribalari asosida damli quvurlardagi quyidagi qarshilik sohalarini aniqlash mumkin:
1 – soha: Laminar harakat rejimi bo`lib, bu sohada - qiymatini nazariy aniqlash mumkin:

Yuqoridagi ifodaga Puazeyl (1799 - 1869) formulasi deyiladi.