Gerontologiya va um um iy geriatriya

Gipertonik krizislarning qariyalarda kechishi
Asosan 2 turdagi krizislar talqin qilinadi. A drenalin bilan b o g liq , 
no red ren alin bilan bogMiq va ular o lz navbatida serebral, kardial 
va vegetativ turlarga b o ‘linadi. K o‘proq qariyalarda kardial, ya'ni 
yurak turi uchraydi va u oH kirchap qorincha yetishm ovchiligi bilan 
boradi. B a’zan miya ishem ik krizisi ham boMishi m um kin. Bu har 
qaysi turida alohida ehtiyotkorlik bilan tez yordam ko ‘rsatiladi. 
Eng yaxshi davolash usuli — m agnit sulfatini vcnaga quyish lozim. 
K atta yoshdagilar bosh og‘rig‘iga, bosh aylanishiga, ko'ngil aynish 
va qusish yurak ritm ining tezlashishiga shikoyat qilishadi. Bunda 
tezd a E K G tekshirish, qon quyuqligi darajasini aniqlash lozim. Bu 
h o latlar yurak astmasi xuruji bilan, yoki qon bosim ining yuqoriligi 
bilan og‘irroq o ‘tsa yaxshisi kasalni yotqizish kerak, kardiolog va
26

---

nevropatolog ko‘rigidan o ‘tkazish lozim. Ayniqsa mersal aritm iya 
holatlarida kasalliklarni kardioreanim atsiya b o ‘limiga yotqizish 
lozim. Zero kasalliklarni chuqurroq tekshirishga to ‘g ‘ri keladi.
N agruzkali tekshirish usullarini qilish m um kin boMmagan 
holatlar:
1. 0 ‘tkir infarkt davrining 3-4 kuni
2. N ostabil stenokardiya
3. 0 ‘tkir m iokard, perikardit
4. Aortal stenoz
5. Q on aylanish yetishm ovchiligi
6. Qiyin tushuvchi arterial gipertoniya
7. EK G da ritm buzilishi
8. 0 4 k ir sistem ali kasalliklar
X olter m onitoring qo'yish uchun ko'rsatm alar:
1) tez-tez xushdan ketish;
2) yurak urishda o ‘zgarishlar (perebon);
3) EKG standart registratsiyasida yurak ritmi o ‘zgarishi;
4) o ‘tkir yurak organik o ‘zgarishlari (yurak poroklari, qorincha 
fibrigelsiyasi, infarktdan keyingi holat, kardiom iopatiya, aortal 
poroklar).
Q ariyalarda tom irlardagi m orfofunksional o ‘zgarishlar:
1) asosan katta toj arterial intamasklerozi;
2) moslashuv reaksiyalarining buzilishi;
3) kapillyarlar faolligining o'zgarishi;
4) g em odinam ik o 'zg arish lar, A \B o ‘zgarishi, yurakning 
m in u tlik sigMmining pasayishi, sistolik itarish kuchining 
pasayishi:
5) m iokardning qisqarish funksiyasining o'zgarishi;
6) “qarilik parogi"ning o'zgarib borishi;
7) m iokardda o'choqli o'zgarishlar;
8) yurakning rezen moslashuvining pasayishi;
9) katexolam inlar ta'sirining pasayishi;
10) yurak m ushaklari bioelektrik faolligining pasayishi.
Q arilikning asosiy klinik belgilari;
(q o n -to m ir sistem asining ko'rsatkichlariga binoan):

---

1) tez ch arch ash ;
2) fizik faolligining pasayishi;
3) ruhiy holatdagi o ‘zgarishlar (patiya);
4) eslab q olish qobiliyatining pasayishi;
5) to m irla r distoniyasi (o ‘ynoqiligi);
6) m oslashuvning pasayishi;
7) gipodinam iya;
8) uyqusizlik;
9) gap, shovqin yoqtirm aslik;
10) te z -te z siyish, sistalgiya (og‘riq);
11) qabziyat-ato n ik ;
12) b osh aylanishi va um um iy trem or;
13) issiq va sovuqqa chidam sizlik;
14) oyoqlardagi quw atsizlik;
15) eshitish va ko ‘rishning susayishi;
16) u m u m iy ta n a haroratining pasayishi;
17) b o V im la rd a g i o ‘zgarishlar (artroz, artrit);
18) terid a sklerotik dog‘larning paydo b o ‘Iishi;
19) sek in -asta ozish;
20) u m u m an ham m a m ushaklarda qisqarish xususiyatining 
pasayishi.
A sosan qariyalarda b o ‘lib turadigan to ‘sh orqasida, chap 
yelka qism larida, chap q o ‘lda b o ‘lib turadigan og‘riqlarning 
asosiy sabablarini aniqlash, ularni nevropatolog va endokrinolog 
shifokorlar bilan birgalikda olib borish zarur.
28

---