Gerontologiya va um um iy geriatriya

Qariyalarda arterial gipertoniya kasalligi kechishining
o‘ziga xos tomonlari
Asosiy q o id a la r quyidagilardan iborat:
— q o n bosim i asosan 55—60 yoshdan keyin oshib boradi;
— qariyalard a asosiy yurak to m ir sistemasi kasalligining 
zo ‘rayishi sababi hisoblanadi;
— qariyalarda arto statik arterial va bazal bosim lar haqida yaxshi 
tu sh u n c h ag a ega b o ‘lish lozim .
Q ariyalarda arterial gipertoniya deganda ayniqsa artostatik 
bosim haq id a k o ‘proq gapirish lozim . Q ariyalar ertalab o ‘rinlaridan 
tu rg an d a n so ‘ng, 60 yoshdan keyin sistolik bosim 20 mm sim ob 
u stu n ic h a pasayadi. Shuning uchun yaxshisi o ‘tirgan holatda 
ularn in g q o n bosim larini o ‘lchash lozim. 0 ‘rinlaridan turib biroz 
yura bo shlaganlarida qon bosimi yana biroz tushadi.
Klinik belgilari:
ushbu dard katta yoshdagilarda klassik belgilar 
bilan o ‘tm aydi: asosan bosh aylanishi, quloq shang'illashi b o lish i 
m um kin. S huning uch un ham qariyalar tezgina shifokorga 
m u ro jaat qilishm aydi. U m um iy belgilar ham q o ‘shilib uyqusizlik, 
yurak urishi tezlashishi, biroz nafas olishning qiyin lash ishi 
bo sh lan g an d an so ‘nggina shifokorga m urojaat qiladilar.
Z am on av iy klassifikatsiya b o ‘yicha gipertoniya xastaligi 3 
b o sq ich dan o ‘tadi:
1-bosqich 
— 
kasallikning 
boshlanishi 
yoki 
“chegara 
gip ertoniyasi” . Ba’zan bu bosqichda qon bosimi o 'zid an o ‘zi ham 
norm allashib qolishi m um kin.
2-bosqich — arterial bosim ancha yuqori boMib, tezgina 
tushm aydi, asta-sekin yurak chap qorinchasida kengayish paydo 
b o ‘la boshlaydi, biroz ko‘rish xiralashadi.
3-bosqich — arterial bosim yuqori 180-110 b a ’zan undan ham
yuqori. O rganJarda xususan yurakda, m iyada, buyrakda angiopatik 
o ‘zgarishlar ro ‘y bera boshlaydi (o ‘tkir infarkt, insult, buyrak 
yetishm ovchiligi boshlanishi m um kin). Aynan shu bosqichda yurak 
ishem ik dardi yondosh qolishi m um kin, stenokardiya xuruj lari 
zo ‘raya boshlaydi. Klinik belgilar rivojiga qarab, gipertoniya
24

---

dardining kechishiga 3 ta davr tashkil qiladi:
— yengil (qon bosim i 95—105 sim ob ustunida);
— o ‘rta m iyona (qon bosim i 106—115 sim ob ustunida);
— o g'ir (diastolik bosim 115 dan ortiq).
Albatta esendial gipertoniya kasalligi tashxisi sim ptom atik 
arterial bosim dan farqlanishi lozim. Asosan qariyalarda sim ptom atik 
arterial bosim ning buyrak, paranxim atoz va renovaskulyar turlari 
uchraydi. K o 'p in ch a kaorktatsiya aorta, orada uchrab turishi 
m um kin, lekin u 85% o ‘rta yoshdagilar asosan qariyalar arterial 
gipertoniyasini davolashda quyidagilarga rioya qilishi kerak:
— aw alo yaxshi parhez qilish, tuz m ahsulotlarini kam aytirish 
(dudlangan g o'sh t, m arinadlar, s h o 'r konservalar),
— qariya k o 'p ro q harakat qilishga intilishi kerak. Eng qulay 
narsa velosiped haydash va piyoda yurish;
— ko'proq ertalabki badantarbiya m ashg‘ulotlari, o y o q -q o ‘llarni 
qim irlatish, o 'tirib turish kabi yengilroq m ashqlar qilish kerak.