Geometriya 7-sinf

5-betdagi I bob tituli bo4yicha
22

---

23
5. Testlar (to4g4ri javobni toping):
1. Ta’rifsiz qabul qilingan asosiy geometrik tushunchalarni ko4rsating:
a) tekislik; b) nuqta; c) kesma; d) nur; e) to4g4ri chiziq.
A)
a; b; c;
B) b; c; e; 
D) a; b; c; e;
E) a; b; e
.
2. Geometriya fan sifatida dastlab qaysi mamlakatda shakllangan?
A) 
Qadimgi 
Misr; 
B) 
Bobil; 
D) 
Yunoniston; 
E) 
Xitoy.
3. Hech qanday uchtasi bir to4g4ri chiziqda yotmaydigan 
4
ta nuqta berilgan. Shu 
nuqtalarning har bir jufti orqali to4g4ri chiziqlar o4tkazildi. Ularning sonini 
toping. 
A) 
1; 
B) 
4
; 
D) 
5; 
E) 
6.
4
.
AB
kesmani 2 ta to4g4ri chiziq kesib o4tsa, ko4pi bilan 
AB
kesmada yotgan 
nechta kesma hosil bo4ladi?
A) 3; 
B) 
4
; 
D) 5;
E) 6.
5. Uchta to4g4ri chiziq tekislikni ko4pi bilan nechta qismga ajratishi mumkin?
A) 
4
; 
B) 5; 
D) 6;
E) 7.
6. Masalalar
1.

Agar
 
AB =
1,8
 m
,
 AC = 
1,3
 m
va
 BC = 
3
 m
 
bo4lsa,
 
A, B 
va
 C
 
nuqtalar bir to4g4ri 
chiziqda yotadimi?
2.
A
, 
B
va 
C
nuqtalar bir to4g4ri chiziqda yotadi. Agar 
AB 
= 2,7 
m
, 
AC 
= 3,2 
m
bo4lsa, 
BC
kesmaning uzunligini toping. 
3.
Uzunligi 15 
m
bo4lgan 
AB
kesmada 
C
nuqta belgilangan. Agar:
a) 
AC
kesma 
BC
kesmadan 3 
m
uzun;
b) 
C
nuqta 
AB
kesmaning o4rtasi bo4lsa;
c) 
AC
 
va 
BC
kesmalarning uzunliklari 2:3 nisbatda bo4lsa, 
AC
va 
BC
kesmalar 
uzunliklarini toping. 
4
.

A, B, C, D
 
nuqtalar bir to4g4ri chiziqda yotadi. Agar
 
B 
nuqta
 
AC
 
kesmaning,
 
C 
nuqta esa
 
BD 
kesmaning o4rtasi bo4lsa,
 
AB = BC = CD
 
ekanligini ko4rsating.
5.
Hech bir uchtasi bir to4g4ri chiziqda yotmaydigan: a) 6; b) 7; c) 10 ta 
nuqtaning har ikkitasi orqali to4g4ri chiziq o4tkazilgan. Jami nechta to4g4ri 
chiziq o4tkazilgan?
6.

OA 
va
 
OB
 
nurlar qachon ustma-ust tushadi?
7.
AB
nurda 
C
nuqta,
BA
nurda 
D
nuqta shunday olinganki, 
AC
 
= 0,7 va 
BD
 
= 2,1. Agar 
AB 
= 1,5 bo4lsa, 
CD
 
ni toping.
8.
A
, 
B
va 
C
nuqtalar tekislikda shunday joy lashgan-ki, a) 
AC 
+
CB 
=
AB
;
b) 
AB 
+
AC 
=
BC
. Qaysi nuqta qolgan ikkitasining orasida yotadi?
23

---

24
1-NAZORAT ISHI
Nazorat ishi ikki qismdan iborat bo4ladi:
I. Nazariy qism. Shu paytgacha o4rganilgan 
geomet rik shakllarni sanash, ularga ta’rif berish 
va ularning xossalarini yozish taklif qilinadi.
II. Amaliy qism. Quyidagi masalalardan 
to4rttasini yechish talab qilinadi:
1.
Bir to4g4ri chiziqda yotuvchi 
A
, 
B
va 
C
nuqtalar 
uchun 
AB
=9 
sm
,
AC
=12 
sm
bo4lsa, 
BC
kesmaning uzunligi nimaga teng?
2.
AB
=
4
8, 
AC
=3
BC
, 
BC
=? (
1-rasm
)
3.
Aylananing radiusi diametridan 20 
sm
qisqa. 
Aylana diametrini toping.
4
*.
Doira diametri 36 
sm
. Doira markazidan 
19 
sm
uzoqlikdagi nuqta ushbu doiraga te-
gish li bo4ladimi?
5.
2-rasmdagi shakllardan qaysilari o4zaro teng?
6. 
3-rasmdan imkoni boricha ko4proq nuqta, 
to4g4ri chiziq, tekislik va yarimtekisliklar 
ora sidagi munosabatlarni ayting va ularni 
kiritilgan belgi lar yordamida yozing.
7.
4
-rasmda nechta to4g4ri chiziq tasvirlangan? 
1
A
C
B
2
a)
b)
c)
d)
A
B
D
E
C
a
3
4
Ularning har ikkitasining kesishish nuqtalari nechta?
8.
Quyidagi raqam belgilarining qaysilari geo met rik shakl sifatida o4zaro teng?
9.
Daftaringizda uzunligi 12 
sm
bo4lgan 
MN 
kesma chizing. Bu kesma o4rta si da 
K
nuqtani belgilang. So4ng 
MK 
va 
KN
kesmalar o4rtalari bo4lgan 
E
va 
F
nuqta-
larni hamda 
EF
kesma o4rtasini belgilang. 
K
nuqta 
EF
kesma o4rtasi bo4lishini 
10
5
10.
Uyning tomi uchigacha, tomigacha, derazasi 
va eshik ustigacha bo4lgan balandliklarni 
yog4och reyka va chizg4ich yordamida qanday 
o4lchash mumkin? (
5-rasm
)
11.
5-rasmdagi geometrik shakllarning nomlarini 
yozing. Rasmdan o4zaro teng geometrik 
shakllarni aniqlang.
asos lang.
24

---

25
Amaliy kompetensiyalarni rivojlantiruvchi qo4shimcha materiallar
2.
2-masala.
C
nuqta 
AB
to4g4ri chiziqqa tegishli. 
AB
va 
AC
to4g4ri chiziqlar 
turlicha bo4lishi mumkinmi?
Yechilishi.
AB
va 
AC
to4g4ri chiziqlarning har ikkalasi ham 
A
va 
C
nuqtalardan 
o4tadi. Ma’lumki, ikki nuqtadan faqat bitta to4g4ri chiziq o4tishi mumkin. Shu 
sababli bu to4g4ri chiziqlar ustma-ust tushadi, ya’ni turlicha bo4la olmaydi.
1.
1-masala.
Ikkita 
a
va 
b
to4g4ri chiziq 
C
nuqtada kesishadi. 
a
to4g4ri chiziq 
D
nuqtadan o4tadi. 
b
to4g4ri chiziq ham 
D
nuqtadan o4tadimi?
Yechilishi.
b
to4g4ri chiziq 
D
nuqtadan o4ta olmaydi. Aks holda 
a
va 
b
to4g4ri 
chiziqlarning ikkalasi ham 
C
va 
D
nuqtalardan o4tgan bo4lar edi. Bu esa, ikki 
nuqtadan faqat bitta to4g4ri chiziq o4tkazish mumkin degan xossaga zid. Shu bois, 
b
to4g4ri chiziq 
B
nuqtadan o4tishi mumkin emas.
Bu masalani yechib, to4g4ri chiziqlarning quyidagi yana bir muhim xossasini 
bilib oldik.