Geografiyasi

 Shaharlar 
hududiy 
birlashmasining 
yana 
bir 
murakkab 
shakli 
megalopolislardir  (ushbu  tushunchani  fanga  amerikalik  olim  Jan  Gottman  50-
yillarda  kiritgan).  Megalapolislar  aglomeratsiyalarning  o’zaro  qo’shilib  ketishi 
natijasida  vujudga  keladi.  Masalan,  Bosvash  (Boston-Vashington),  Chigpits 
(Chikago-Pitsburg), Tokio-Iokogama va boshqa megalopolislar mavjud. 
O’zimizning Farg’ona vodiysida ham aholi joylashuvining o’ziga xos shakli 
vujudga kelagan, uni yirik shaharlarning bosh harfi bilan FANO’X megapolisi deb 
atash mumkin (Farg’ona-Andijon-Namangan-O’sh-Xo’jand).   Umuman 
esa 
megalopolis, yoki megapolis ulkan  shahar (mega-katta, yirik) ma’nosini bildiradi. 
Grek  arxitektori  Doksiadis  hatto  oykumenapolis  haqida  ham  fikr  bildirgan  (bu 
butun  dunyo  shaharlarining  yagona  tizimidir).  Daryolarning  quyi  qismida 
joylashgan shaharlar birikmasini biz deltapolis deyishimiz  mumkin. 
Urbanizatsiyani ta`riflashda AQShlik olima Dr Christion Sawyer 
quyidagicha ta’rif bergan: 
1.  Urbanizatsiya  shaxar  landshaftlarini  va  shaxar  turmush  tarzining 
o`sishi va yoyilishidir. 
2.  Hamma  ham  shaxar  sifatida  klassifikatsiya  qilishga  kerakli 
odamlarning  soniga  mos  kelavermasligi  sababli  shaxarni  aniqlash  va 
tasniflash qiyin bo`ladi. (shaharshu nos olimlar shaharlarga beradigan 
ta`rifga yondashuv turlicha)  
3.  Iqtisodiy  rivojlangan mamlakatlar yuqori urbanizatsiyalashgan xolda,  
rivojlanayotgan  mamlakatlarda  shaxarda  yashovchilarning  soni  va 
ulushi yaqin yillarda ancha o`sgan. 
4.   Rivojlanayotgan  mamlakatlardagi  ko`plab  shaxarsozlik  idoralari 
bunday “portlovchi” urbanizatsiya jarayonini nazorat qilishga harakat 
qilishmoqda.  Haqiqatda,  har  yili  taxminan  10  mln  kishi  “portlovchi” 
urbanizatsiyani kechirayotgan hududlardagi yuqori demografik sig`im 

---

109 
 
va yetarli darajada  infrastruktura ta`minotiga ega bo`lmaganligi sabab 
bo`ladigan hatarli sharoitlar tufayli nobut bo`lmoqda
4
.