|
Ўзбекистонда ва қўшни чегарадош ҳудудларда жойлашган сув омборлари
(Ҳикматов Ф.,Айтбоев Д., 2002).
Т
р
|
Сув омбори
|
Дарё ҳавзаси
|
Фойдала
нишга топширилган йили
|
Сув сиғими,
106 м3
|
Сув юзаси майдони, км2
|
1
|
Туямўйин
|
Амударё
|
1979
|
7300
|
790
|
2
|
Жанубий Сурхон
|
Сурхондарё
|
1964
|
800,0
|
64,6
|
3
|
Дегрез
|
Сурхондарё
|
1958
|
12,8
|
2,3
|
4
|
Учқизил
|
Сурхондарё
|
1960
|
160,0
|
10,0
|
5
|
Чимқўрғон
|
Қашқадарё
|
1964
|
440,0
|
45,1
|
6
|
Қамаши
|
Қашқадарё
|
1946
|
25,0
|
3,4
|
7
|
Пачкамар
|
Ғузордарё
|
1967
|
243,0
|
12,4
|
8
|
Ҳисорак
|
Ғузордарё
|
1985
|
170,0
|
4,1
|
9
|
Талимаржон
|
Амударё
|
1977
|
1530,0
|
77,4
|
10
|
Каттақўрғон
|
Зарафшон
|
1952
|
845,0
|
84,5
|
11
|
Қуйимозор
|
Зарафшон
|
1957
|
306,0
|
16,3
|
12
|
Тўдакўл
|
Зарафшон
|
1983
|
875,0
|
225,0
|
13
|
Шўркўл
|
Зарафшон
|
1983
|
170,0
|
17,0
|
14
|
Қайроқ қум
|
Сирдарё
|
1959
|
4200,0
|
513,0
|
15
|
Чордара
|
Сирдарё
|
1967
|
5700,0
|
783,0
|
16
|
Учқўрғон
|
Норин
|
1961
|
54,0
|
3,7
|
17
|
Андижон
|
Қорадарё
|
1970
|
1750,0
|
60,0
|
18
|
Каркидон
|
Қувасой
|
1964
|
218,0
|
9,5
|
19
|
Косонсой
|
Косонсой
|
1954
|
160,0
|
7,6
|
20
|
Оҳангарон
|
Оҳангарон
|
1974
|
339,0
|
8,1
|
21
|
Туябўғиз
|
Оҳангарон
|
1966
|
204,0
|
20,7
|
22
|
Чорбоғ
|
Чирчиқ
|
1978
|
2000
|
40,3
|
23
|
Хўжакент
|
Чирчиқ
|
1977
|
30,0
|
2,5
|
24
|
Ғазалкент
|
Чирчиқ
|
1988
|
20,0
|
1,7
|
25
|
Жиззах
|
Сангзор
|
1962
|
73,5
|
12,5
|
6-жадвал
Орол денгизи сув сатҳи, сув юзаси майдони, сув сиғими ва шўрлигининг 1960 йилдан кейинги ўзгариши
Йиллар
|
Сув сатҳи мутлақ баландлиги, м
|
Майдони,
103 км 2
|
Сув сиғими,
км3
|
Шўрлиги,
% 0
|
1960
|
53,4
|
66,03
|
1062
|
12,2
|
1970
|
51,50
|
61,20
|
975
|
14,9
|
1976
|
48,27
|
55,70
|
730
|
-
|
1980
|
46,30
|
52,1
|
675
|
22,1
|
1990
|
37,80
|
34,8
|
328
|
33,2
|
1991
|
37,70
|
35,10
|
302
|
-
|
1994
|
36,60
|
32,50
|
250
|
40,5
|
1997
|
36,60
|
32,50
|
250
|
50
|
2000
|
32,60
|
22,50
|
160
|
63,9
|
2001
|
32,11
|
21,10
|
142
|
65,1
|
7-жадвал
Орол денгизининг турли даврлардаги сув баланси (км 3 Ғ йил)
Ҳисоб даври
(йиллар)
|
КИРИМ
|
Сарф
|
Фарқ
|
Амударё ва Сирдарёдан қуйилган сув
|
Ёғин суви
|
буғланиш
|
1911-1960
|
56,00
|
9,10
|
66,10
|
-1,00
|
1961-1970
|
43,30
|
8,0
|
65,40
|
-14,10
|
1971-1980
|
16,70
|
6,30
|
55,20
|
-32,20
|
1981-1990
|
3,90
|
6,20
|
43,70
|
-33,60
|
1991-1994
|
21,0
|
4,60
|
33,60
|
-8,00
|
1996-2000
|
13,66
|
4,27
|
22,7
|
-4,77
|
Ер ости сувлари. Ўзбекистон ҳудуди ер ости сувларининг етарли заҳирасига эга. Республикамизда уларнинг аниқланган заҳираси секундига 1001 м3 ни ёки 1 йилда 31,5 млрд м3 ни ташкил этади. Уларнинг кимёвий таркиби ва шўрланганлик даражаси ҳар хил. Республикада чучук ва бир оз шўрланган ер ости сувларининг фойдаланиш мумкин бўлган заҳираси суткасига 50,6 млн.м3 бўлиб, унинг 80 % и, яъни 40 млн. м3 и тоғ олди, тоғли ерларга тўғри келади. Унинг ярми чучук ер ости сувларидир. (8жадвал ).
Гидрогеологлар Ўзбекистон ҳудудини табиий шароитидан келиб чиқиб, 2 та- тоғ олди, тоғ ва текислик гидрогеологик ўлкага бўладилар. Ҳар бир ўлка ўзига хос ер ости сувлари ва тўйиниш манбаларига эга.
Республиканинг тоғ олди, тоғли ҳудуди баланд тоғ тизмалари, паст тоғлар, тоғлар оралиғидаги ва тоғ олди ботиқларидан иборат. Буларнинг ҳар бирида ер ости сувларининг режими ўзига хослиги билан ажралиб туради. Тоғларда ер ёриқларида пайдо бўлган ер ости суви ҳавзалари вужудга келган бўлса, тоғ оралиғи ботиқларида артезиан ҳавзалардан иборат.
Тоғли ҳудудларда қуйидаги 9 та гидрологик район ажратилган. Булар Чотқол-Қурама, Нурота-Туркистон, Ҳисор-Зарафшон, Марказий Қизилқум ер ёриғи сувлари ҳавзаси, Ҳисорнинг жануби-ғарбий қисмидаги тоғ артезиан ҳавзаси, Фарғона артезиан ҳавзаси, Тошкент ва Зарафшон артезиан ҳавзалари, Сурхондарё артезиан ҳавзаси. Тоғ олди ва тоғли ҳудудлар табиий ер ости сувлари заҳирасининг умумий миқдори 650 м3 секундни ташкил этади.
Тоғ минтақасида ер ости сувлари ёғин-сочин, ёмғир, қор муз сувларининг шимилишидан ҳосил бўлади. Сувнинг шимилиш тезлиги ва миқдори тоғ жинсларининг литологик таркибига, ёғин-сочин миқдорига боғлиқ. Ўзбекистонда ер ости сувларининг вужудга келишига энг қулай шароит мутлақ баландлиги 1500 дан 3000-3500 метргача бўлган тоғларга тўғри келади, чунки бу баландликдаги ерларга ёғин-сочин энг кўп тушади. Шунинг учун бу ҳудудларда ер ости сувининг энг кўп оқим модули кузатилади. Оқим модули карбонатли жинсларда 1 км2 майдонда 12 лҒсек.ни,
8-жадвал
Ўзбекистоннинг чучук ва салгина шўр ер ости сувлари заҳираси ва улардан фойдаланиш
(млн м3 Ғ сут) (Ўзбекистон геологияси ва фойдали қазилмалари. Т. 1999)
Т
Р
|
Гидрогеологик регионларнинг номи
|
Фойдаланиш мумкин бўлган (ҳисобланган) заҳира
|
Тасдиқланган
(ўрганилган) фойдаланиладиган ресурслари
|
Олинаётган ер ости сувлари миқдори
|
Жами
|
шундан чучук
|
Жами
|
Чучук сув, хўжаликда, ичишда фой-ди.
|
Жами
|
Шу жумладан тасдиқланган ресурсдан
|
1
|
Фарғона
|
15,39
|
9,19
|
9,90
|
3,31
|
12.06
|
2,09
|
2
|
Тошкент атрофи
|
10,97
|
2,60
|
3,68
|
2,27
|
4,07
|
1,,48
|
3
|
Мирзачўл
|
3,53
|
1,39
|
1,37
|
1,30
|
3,90
|
0,21
|
4
|
Нурота-Туркистон
|
0,87
|
0,37
|
0,43
|
0,37
|
0,51
|
0,18
|
5
|
Зарафшон
|
6,03
|
3,56
|
1,11
|
1,11
|
2,70
|
0,49
|
6
|
Қашқадарё
|
1,24
|
1,05
|
0,59
|
0,59
|
0,99
|
0,33
|
7
|
Сурхондарё
|
4,0
|
2,26
|
0,50
|
0,50
|
0,92
|
0,14
|
8
|
Бухоро-Тўрткўл
|
1,65
|
0,23
|
0,50
|
0,17
|
1,28
|
0,05
|
9
|
Марказий Қизилқум
|
0,89
|
-
|
0,54
|
|
0,26
|
0,11
|
10
|
Шарқий Қизилқум
|
0,55
|
-
|
-
|
-
|
0,01
|
-
|
11
|
Орол бўйи
|
1,01
|
0,04
|
0,34
|
-
|
0,13
|
0.13
|
12
|
Амударёнинг чап қирғоқбўйи
|
4,42
|
0,06
|
0,39
|
-
|
0,18
|
-
|
13
|
Устюрт
|
0,02
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
