География ва табиий

2.2. Вилоят қишлоқ хўжалиги ривожланишида фермер хўжаликларининг ўрни

Республикамиз мустақилликка эришгач катта иқтисодий ислоҳотларни амалга оширди. Хусусан, мулкчиликни давлат тасарруфидан чиқариш, хусусийлаштиришга катта эътибор берилди. Жумладан, қишлоқ хўжалиги деярли бутунлай давлат ихтиёридан олинди. Ҳозирги вақтда 100 фоизга яқин қишлоқ хўжалиги маҳсулоти нодавлат секторида яратилади. Бу борада фермер ва деҳқон хўжаликларига устувор аҳамият қаратилди.
Фермер хўжаликлари Ўзбекистонда 1992 йилдан бошлаб ташкил этилди. Ўтган давр мобайнида республика Президентининг фермер хўжаликлари фаолияти, унинг ҳуқуқий ва ташкилий асослари, иқтисодий самарадорлигига бағишланган қатор қарор ва фармонлари қабул қилинди. Айниқса, сўнгги йилларда фермер хўжаликларини оптималлаштириш масалалари жиддий бўлиб қолмоқда.
Ҳозирги вақтда фермер хўжаликлари республика жами қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг 35,0 фоизини таъминламоқда. Бу кўрсаткичларнинг ҳам ортиб бориши қайд этилади. Чунончи, фермер хўжаликларининг мамлакат агроиқтисодиёт тизимидаги ўрни 2005 йилда 24,3 %, 2006 й.-31,4 %, 2007 й.-33,4%, 2008 й.-32,5 %, 2010 й.-35,0 %. Кўриниб турибдики, фақат шу даврнинг ўзида мавжуд кўрсаткич 10 фоиздан кўпроққа ортган, кўпайиш хусусан 2005-2006 йилларга тўғри келади.
Фермер хўжаликларининг қишлоқ хўжалигидаги тармоқлар таркибидаги ўрни ҳам ҳар хил. У кўпроқ деҳқончиликда устувор аҳамиятга эга, чорвачилик маҳсулотларини етиштиришда эса асосан деҳқон хўжаликлари иштирок этишади.
Тахлилларга кўра, фермер хўжаликларида ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажмининг кўпайиб бориши жами қишлоқ хўжалиги ва деҳқон хўжаликларига нисбатан жадалроқ кечмоқда. Рақамларга мурожаат қилайлик: 2005 йилда жами қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари мамлакатда 105,4 фоизга ўсган бўлса, фермер хўжаликларида у 130,7 фоизга ортган. Худди шундай, мос равишда, 2006 йилда 106,7 ва 146,6 %; 2007 й.-106,1 ва 117,8 %; 2008 й.-104,5 ва 100,0 %. Бироқ энг сўнгги йилларда нисбат бирмунча ўзгарган. 2010 йил якунлари бўйича фермер хўжаликларида яратилган қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ҳажми 2009 йилга қараганда 105,5 фоизга ўсган бўлса, жами қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари бу даврда 106,8 фоизга ортган.
4- жадвал