|
Ekoturizmni dunyo turizim sanoatidagi axamiyati
Turizmning rivojlanishi mamlakatning iqtisodjy-siyosiy omillariga
bogliq. SHu bilan birga turizm dan tushadigan xorijiy valuta davlat
iqtisodiyotining o‘sishiga ta ‘sir etadi. Sovet davrida xorijiy turist
sayohatlari juda arzon bo‘lgan. SHuningdek, sovet fuqarosi bilan
xorijiy turistlarga ko‘rsatiladigan xizmat turlari o ‘rtasida ham katta
farq bo‘lgan. Respublikamiz Mustaqillikka erishgach ular o ‘rtasidagi
farq kamaydi va bir qator tarixiy shaharlardagi turistik m arkazlar va
firm alar uchun turizm juda katta darom ad m anbai b o ‘Iib qoldi.
«Turistlarni io(natish» ham muhim kategoriva hisoblanadi.
Bundav faolivat doimo pul massasini boshqa region voki xoriiiv
davlatlarga chiaib ketishiga olib keladi. SHu boisdan, turistlarni
jo ‘natish hech qachon m ahalliy hudud u chun h am , turistik
agentliklar uchun ham ustun soha boMmagan. X uddi m ana shuni
e ‘tiborga olib, davlatlar ichki turizm ni rivojlantirishga va turistlarni
jo‘natishga to‘sqinlik qiluvchi qattiq iqtisodiy to ‘siqlarni o ‘ylab
topishadi. Kunlardan birida Sankt-Peterburg gubem atori turistik
ko‘rgazmada ishtirok etib, yirik turistik kom paniya stendi oldiga
keladi, shunda kompaniya rahbari faxr bilan h ar haftada minglab
www.ziyouz.com kutubxonasi
turistlarni xorijiy davlatlarga jo ‘natayotganligi haqida so‘zlaydi.
G ubernator esa g‘azab bilan firma litsenziyasini bekor qilish va
faoliyatini to cxtatib qo‘yish haqida buyruq beradi. Kompaniya rahbari
e’tiroz bildirib: «Nahotki, mahalliy budjetga tolaydigan mening
milliard rubl solig‘im shahar xazinasiga kerak emas», — deydi.
Natijada, yirik soliq to‘lovchi firma tugatilgan va xazina mazkur
soliq to‘lovlarsiz qolgan.
SHuJarni esdan chiqarmaslik kerakki, turistlarni jo‘natish ham,
yoki turistlarni qabul qilish ham mahalliy xazinani soliq bilan
to‘ldirish imkonini beradi.
Milliy turizm — tushunchasi ham o‘z o‘rniga ega bo‘lib, unda
ichki va jo ‘natish turizmi sohalarida o‘z davlati aholisining turistlarga
xizmat ko‘rsatishdagi barcha faoliyati tushuniladi.
Bulardan tashqari, reiali va havaskor turizm. vakka va euruhli
turizm kabi tushunchalar ham borki, ularning nomlanishining
o‘zidan qanday turizm ekanligini bilib olish qiyin emas.
4.2. Ichki va xalqaro turizmning n’vojlanishidagi ayrim muammolar va ko‘rsatkichlar
Rivojlangan mamlakatlarda turizm uyg‘un holatda taraqqiy etadi,
ichki va qabul qilish turizmida balans mavjud. Ichki turizm milliy
turistik resurslardan unumli foydalanish va turizm industriyasi va
infratuzilmasini rivojlantirishga yordam beradi.
A m m o, am aliyotda ham m a mamlakatlar ham bunga qodir
em aslar. A lb atta, bu m am lak at iqtisodiyotining turizm ga
bog‘liqligida, ya’ni turizmsiz yashay olmaydigan, iqtisodiyoti turizm
bilan bog‘liq mamlakatlargina bunga amal qiladilar. Masalan, 5 0 -
60 ming mahalliy andorraliklar har yili 12 min. xorijiy turistlarni
qabul qiladilar. Tabiiyki, ularning o ‘z mamlakatlaridan chiqishlari
amri m aholdir. Statistika m a’lum otda ushbu mamlakatdan faqat 3
kishi 1997-yilda Rossiyada b o ‘lganligi qayd etilgan. Ayrim
m am lakatlar ichki davlat tuzum i bahonasida fuqarolarining xorijga
chiqishini chegaralab qo‘yishadi yoki turistik faoliyatni davlat
tom onidan boshqarish uchun choralar kiritishadi. YA’ni, davlatning
ruxsatisiz birorerga chiqish juda qiyinlashadi, turizmni boshqarish
roli davlat qo‘liga o‘tadi.
Ekoturizmni tashkil etishda dunyo tajribasi
Statistik ma’lumotlarni yana e’tiboringizga havoîa etamiz:
Vengriyalik chaqaloq va pensionerlarni hisobga olm aganda h a r bir
fuqaro yilda ikki marta xorijiy m am lakatlarga turizm m aqsadida
jo‘nashadi. Bu ko‘rsatkich Rossiya aholisining faqat 2 % ini tashkil
etadi. Albatta, bu erda turizm bolishi uchun ikki shartni ta’kidlab
o‘tish lozim: 1. Bo‘sh vaqt. 2. Mablag‘.
Achchiq boisa ham ta’kidlab o‘tish kerakki, er yuzidagi juda
ko‘plab davlatlaming aholisi turizm maqsadida xorijga chiqishga qodir
emaslar. Asosiy sabab oünadigan m aoshning kamligi yoki aholining
kam bag‘alligidir. Tan olish kerakki, bular qatorida m u sta q il
ham do‘stlik davlatlari fuqarolari ham bor. 0 ‘zbekiston ulkan tabiiy
va madaniy-tarixiy resurslari bilan xohlagan turistlar talabini qondirishi
va kelajakda ulkan turistlar oqimini kutib olish imkoniyatiga egadir.
Lekin, tu rizm industriyasini y an ad a rivojlantirish, tu riz m
infratuzilmasini yuqoriga ko‘tarish, turizm ga investitsiyalami ko‘proq
jalb etish, turizm da servisni zam on talablariga moslashtirish, xizm at
ko‘rsatuvchi subektlardagi xizmat narxini pasaytirish, ularda o ‘zaro
raqobat muhitini yaratish, xorijga chiqish va xorijdan kelish vizalarini
olishdagi mexanizmni soddalashtirish, malakali kadrlami etishtirish
bilan bu ishga yanada ko‘proq hissa qo‘shgan bolamiz. Tokg‘ri, keyingi
yillarda Toshkent, Samarqand, Buxoro shaharlariga hukum atim iz va
xorijiy investorlartomonidan turizm infratuzilmasi uchun m ab lag lar
ajratildi. Yirik mehmonxonalar qurildi, modemizatsiya qilindi, yangi
zam on talabidagi avtobus va avialaynerlar sotib olindi. Yirik turistik
markazlar, yodgorliklar ta’mirlandi, y o lla r barpo etildi. X ususiy
mehmonxonalar va milliy uylar bunyod etilib, mahalliy va xorijiy
turistlami qabul qilib borayotirlar. Rekreatsion hududlar, m asalan,
CHorbog‘ — CHimyon hududiga respublika budjetidan katta m ablag‘
ajratildi. Madaniy-tarixiy yodgorliklarni ta ‘mirlash ishlari davom
etmoqda. Lekin, bulardan mustasno respublikamizda ichki turizm
masalasi ko‘ngildagidek emas. H atto, respublikamiz aholisining
aksariyat qismi butun dunyoga m ashhur Samarqand, Buxoro, X iva,
SHahrisabz kabi tarixiy shaharlami biror marotaba boisa ham ko‘rish
imkoniyatiga ega bolm aganlar. Xorijni qo‘ya turaylik, qaysi birim iz
ushbu shaharlami tomosha qilish va m adaniy dam olish m aqsadida
birorta turistik firmaga murojaat qilganmiz. SHu bois, ichki turizm ni
www.ziyouz.com kutubxonasi
rivojlantirish, aholimizning turizm va dam olish ehtiyojlarini to‘laroq
qondirish uchun turistik resurslardan maksimal tarzda foydalanish
maqsadga muvofiqdir. SHuningdek, Mustaqil respublikamizga xorijiy
turistlar kelishiga ham katta e’tibor berishimiz kerak. SHundagina,
davlatim iz xazinasi va turoperatorlarning banklardagi hisobraqamlariga milliy va xorijiy valuta kelib tushishiga erishamiz. Buning
oqibati esa ravshan — iqtisodiyotimiz rivojlanishiga ko‘maklashgan
bolam iz, tadbirkorlik subektlarining farovonligi ortadi, turmush tarzi
ko‘tariladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
