Geografiya kafedrasi geografiya maydonchasida meteorologik kuzatishlarni olib borish

OB-HAVONI OLDINDAN AYTIB BERISHNING MAHALLIY BELGILARI.
OB-HAVONI OCHIQ BO’LISH BELGILARI:

1. 
   Atmosfera bosimi yuqori, yanada ortib boradi.
   
2. 
   Kechasi va erta tongda tuman tushadi va quyosh chiqishi bilan tarqaladi.
   
3. 
   Kechasi tinch erta tongda yengil shamol esadi. Shamol kunduzi kuchayib kechasiga yaqin to’xtaydi.
   

4. 
   Kunduzi issiq kechasi salqin bo’lib sutkalik harorat amplitudasi katta bo’ladi.
   
5. 
   Daraxtzorda kechasi harorat ochiq yerga nisbatan yuqoriroq, kunduzi esa pastroq bo’ladi. Kechasi tepalikda vodiyga nisbatan harorat yuqori bo’ladi.
   
6. 
   Choshgohda osmonda to’p-to’p bulutlar paydo bo’ladi. Tushda bulut quyuqlashadi va kechqurun tarqalib ketadi.
   
7. 
   Mo’ridan chiqayotgan tutun osmonga tik ko’tariladi.
   
8. 
   Qushlar yer yuzasidan ancha baland uchadi.
   
9. 
   Oqshom va tongi shafaq sarg’ish-qizil rangda bo’ladi.
   
10. 
    Ertalab shudring yoki qirov tushadi.
    
11. 
    Asalarilar uyalaridan uchib chiqishib aktiv harakatda bo’ladi.
    

OB-HAVONI AYNISH BELGILARI:

1. 
   Havoning bosimi asta sekin pasayib boradi.
   
2. 
   Kechasi shudring va tuman tushmaydi.
   
3. 
   Kechga borib shamol tinmaydi, balki ko’payadi.
   
4. 
   Havoning tungi va kunduzgi haroratlari farqi kam bo’ladi.
   
5. 
   Kechga tomon bulut ko’payadi.
   
6. 
   Mo’ridan chiqayotgan tutun gorizontal holatda yoyiladi.
   
7. 
   Oqshom va tongi shafaq to’q qizil rangda bo’ladi.
   
8. 
   Kechasi yulduzlar kuchli jimirlaydi.
   
9. 
   Qushlar yer yuzasiga yaqinroq uchadi.
   
10. 
    Ertalab gullar kuchli hid tarqatadi.
    
11. 
    Asalarilar aktivligi sust.
    
12. 
    O’rgimchak kechasi va kunduzi tinimsiz ov qilish bilan band.
    
13. 
    Oy va quyosh atrofida oq xoshiya - «golo» kuzatiladi.
    
14. 
    Osmonda tez harakatlanayotgan patsimon bulutlar kuzatiladi.
    

X U L O S A
Maktabda meteorologik kuzatishlarni tashkil etish va uning natijalaridan geografiya ta’limida foydalanishni samarali bo’lishida quyidagilarga e’tibor berish lozim.

1. 
   Maktabda meteorologik kuzatishlarni tashkil etish uchun eng avvalo zarur asboblar bilan jihozlangan geografiya maydonchasi bo’lishi kerak. Agar maktabda bunday imkoniyatlar bo’lmasa, o’quvchilar ob-havo yilnomasini tuzishda radio va teleko’rsatuvlar orqali beriladigan ob-havo ma’lumotlaridan foydalanishlari mumkin.
   
2. 
   O’quvchilar geografiya maydonchasida metereologik kuzatishlarni sentabr oyining boshidan o’tkazaboshlaydilar. Buning uchun ularga meteorologik asboblar bilan ishlash, kuzatish tartibi va qoidalari to’g’risida zarur ma’lumotlar beriladi, ko’nikmalar hosil qilinadi. «Atmosfera», «iqlim» mavzularini o’rganishgacha o’quvchilarda meteorologik kuzatishlarni olib borish malakasi shakllangan bo’lishi zarur.
   
3. 
   Meteorologik kuzatishlar butun sinf bo’yicha hamda navbatchilik asosida olib boriladi. Butun sinf o’quvchilari kuzatish malakasiga ega bo’lishgandan so’ng, navbatchilik asosida kuzatish olib boriladi.
   
4. 
   Meteorologik kuzatishlar har kuni va bir vaqtda amalga oshiriladi. Kuzatish natijalari maxsus jurnalga yozib boriladi va har kuni va har oyda kuztish natijalari qayta ishlanadi. Bunda o’rtacha harorotlar aniqlanadi, havo haroratini o’zgarish grafigi tuziladi, oylik yog’in miqdori hisoblab chiqiladi va boshqalar.
   
5. 
   Meteorologik kuzatish natijalaridan izchil ravishda dars jarayonida foydalanilib borilsagina ko’zlangan maqsadga erishiladi. V sinfdagi «Atmosfera» mavzusini, yuqori kurslaridagi «Iqlim» mavzularini o’rganishda meteorologik kuzatish natijalaridan foydalanish juda zarurdir. Biror o’lka yoki mamlakatning iqlim xususiyatlarini tushuntirishda o’quvchilar yashaydigan joyning iqlim xususiyatlari bilan taqqoslash katta yordam beradi. Masalan, Hindistonning Cherrapunja xududida yillik yog’in miqdori 12000-14000 mm ga borsa, Atakama cho’liga 1 mm, Farg’ona shahriga yil davomida 176 mm yog’in tushadi. Cherrapunja dunyoda eng ko’p, Atakama esa eng kam yog’in tushadigan joylardan ekanligini o’zlari yashaydigan shahar bilan taqqoslanganda o’quvchilar oson tushunishadi.
   
6. 
   Geografiya darslarida o’quvchilardan o’tgan kunlarda ob-havo qanday bo’lganligi so’rab boriladi. Bunda o’quvchilar ob-havo kuzatish jurnallaridan ob-havo qandayligini aytib berishadi. Oy oxirida ob-havo yilnomasi tekshirilib baholanadi. Faol qatnashgan o’quvchilar rag’batlantiriladi.
   
7. 
   Meteorologik kuzatish natijalaridan amaliy maqsadlar uchun foydalanish muhim ahamiyatga ega. Oddiy usullar yordamida ertangi va yaqin kunlardagi ob-havoni qanday bo’lishi to’g’risida bahsorat berish o’quvchilarni juda qiziqtiradi va kuzatish ishlarida faol qatnashadilar.
   

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

1. 
   Karimov I.A. Zamonaviy kadrlar-taraqqiyotimizning muhim omilidir.
   

T. O’zbekiston. 1997 y.

2. Abdug’aniev I., M.Jo’raboev. “Geografiya maydonchasi”, Farg’ona, 1987.

3. Abdug’aniev I., M.Jo’raboev. “Maktab geografiya maydonchasi va unda olib boriladigan amaliy ishlar”. Farg’ona, 1991.

4. 
   Ayzenshtat B.A.i dr. Klimat Fergani. L., “Gidrometeoizdat”, 1983.
   
5. 
   Ma’sudov X.S., Muminov F.A. Maktabda meteorologik va agrometeorologik kuzatishlar. T. O’qituvchi. 1989.
   
6. 
   Mo’minov O. Geografiya ta’limi metodikasl. T. O’qituvchi. 1986 y.
   
7. 
   Neklyukova N.P. Praktikum po obshemu zemlevedeniyu. M.
   

Prosvesheniye. 1982.

8. 
   Xromov S.P. Meteorologiya i klimatologiya. L. Gidrometeoizdat. 1983.
   
9. 
   Geografiya o’quv fanidan umumta’lim maktablari uchun Davlat ta’lim standarti. (5-9 sinflar). T. 2008 y.
   

MUNDARIJA
So’z boshi ………………………………………………………………….3

Kirish ………………………………………………………………………4

Maktab geografiya maydonchasini tashkil qilish ……………………..5-7

Geografiya maydonchasidagi meteorologik o’quv jihozlari …………8-15

Geografiya maydonchasida meteorologik kuzatishlarni o’tkazish…16-26

Geografiya darslarida meteorologik kuzatish natijalaridan

foydalanish ……………………………………………………………...27-33

Ob – havoni oldindan aytib berishning mahalliy belgilari ……………..34

Xulosa ………………………………………………………………………35

Foydalanilgan adabiyotlar ………………………………………………..36