География дарсларида карта ва глобус билан ишлаш карта турлари. Умумий ва махсус



Download 80,5 Kb.
bet2/2
Sana24.02.2022
Hajmi80,5 Kb.
#194926
1   2
Глобус билан ишлаш.

Глобус карта олдида талай кулайликларга эга.унда объектлар, оросидаги масофалар тугри акс эттирилган булади. Масштаб, бурчаклар, майдонлар хамма йуналишларда бир хил булади. Ана шу хусусиятларни этиборга олиб картани урганишни дастлабки боскишларида глобус билан картани урганишни бирга кушиб олиб бориш лозим.


Глобуссиз укувчиларда кенг куламли тасаввурлар хосил килиш кйиин. Кутуб, экватор, паралельлар, меридиан, кенлик, узунлик, градус тури, тушунчаларни глобуссиз укувчилар онгига етказиш анча мушкул. Глобус ёрдамида масифаларни ониклаш борасида турли машклар бажариш мумкин. Глобуслар ер шарида вулканларнинг жойлашиши, дунья океани ва унинг кисмлари, сув кутарилиши ва кайтиши, ернинг иссиклик минтакалари каби куплаб мавзуларни урганишда унумли фойдаланиш лозим.
Табий география дарсларида куйидаги билимларини глобуссиз урганиш кийин. Ернинг умуммий куриниши, ернинг шар шаклидагини исботлаш, йукорига кутарилгани сари уфкнинг кенгайиши, тог тизимларининг баландлиги, ер шари катталиги, шимолий ва жанубий, гарбий ва шаркий ярим шарлар, градус тури горизонт томонлари куеш турларининг киялиги ва тушиш бурчаги, тропиклар, кутб дойраси, ер шарининг иссиклик минтакалари ернинг суткалик ва йиллик харакати ер укининг орбита текислигига киялиги, йил фасллари глобуста, жойда картада мулжал олиш, денгиз окимлари, дуне буйлаб саехатлар хаво йуллари масштаб, глобуста масофаларни аниклаш атмосфера, гимдросфера махаллий минтака вакти, ернинг ишки тузилиши глобуста материкларнинг жойлашиши ва хоказо.
Материклар ва океанлар курсида пассатлар, табият зоналари, иклим минтакаларини хам глобуссиз урганиш бир мунча кийин. Йукори синфларда глобустан доймий фойдаланилмасада, давлатларни урганишда аввало уни глобусдан курсатиб кейин картадан курсатиш яхши натижалар беради.
Тажрибалар шуни курсатадики глобусдан материклар ва окенанлар географиясини урганишда жуда кам ишлатилади. Бу жуда катта хатодир. Глобус ер юзидаги бир-биридан узокда жойлашган пунктлар орасидаги масофаларни аниклашда хеч нарса билан алмашиб булмайдиган воситадир. Глобуснинг ахамияти бутун география таълими жараенида сакланиб колиши керак. Бунга риоя килмайдиганлар катта хатоларга йул куядилар. Ер юзининг икки нуктаси орасидаги энг киска масофа артодрамия делинади. Топиш учун глобус юзасига (иккита нукта орасига) ип тортиб, шу ип булагини улчаш керак. Олинган узунликни (ипни) масштабига купайттириш кифоя. Картада эса икки нукт орасидаги энг киска масофа тугри чизик эмас. Балки эгри чизик булади.
Артодрамияни глобуста аник масштаб билан улчанса картада мураккаб формулалар билан хисоблаб топилиши амалга оширилади. Артодрамияни глобустан картага кучириш буйича машклар бажарилса, укувчиларни картографик проекциялар тушунчаси билан таништириш имкониятига эга булинади. Бунинг учун глобусларга картада бир хил ва турли хил нукталар орасидаги масофаларни улчаб бир бирига киесланади. Глобус билан картани таккослаш туфайли укувчилар глобуста худуднинг масштаби, шакли, майдони бирдай тугри тасвирланганлигини уз кузлари билан курадилар. Географик урин тушунчасини саеравий нуктай назардан олиб караганда глобуссиз укувчилар онгига етказиш кийин. Ер шарида мамлакатларни бутун ер шарига ва денгиз йулларига нисбатан холатини хам глобуссиз укувчиларга тулаканли етказиш амри макол. Айникса иклим хосил булиш омиллар, тупрок усимлик захираларининг хосил булиши жараенларини географик урин билан боглаб тушунтириш катта ахамиятга эга. Буни глобуссиз амалга ошириб булмайди.
Шу туфайли ундан барча синфларда фойдаланиш география таълими самарадорлигини оширишда нихоятда фойдали. Контур (езувсиз) карталар билан ишлаш картани тушунишда ва зарур куникмалар хосил килишда езувсиз карталарнинг роли катта. Езувсиз картадан дарснинг турли боскичларида фойдаланиш мумкин. Езувсиз карта укувчиларда куйидагиларни шакллантиришда катта ахамиятга эга:
-эгалланган билим, куникма ва малакаларни мустахкамлашда.
-укувчиларда фазовий тасаввурлар такомиллаштиришда хосил килишда.
-картографик шакл ва белгиларни эсда саклаб колишда
-укувчиларда диккат, кузатувчанлик, фикрлаш фаоллигини назарий билимларни тахлил килиш асосий билимларни ажратиб олиш хислатларини тарбиялайди.
Контур картани тулгазишда эсда саклашнинг бир неча турлари кулланилади. (эшитиш, куриш, кул билан тушириш). Контур картани ишлашга киришишдан олдин укувчилар йуриклантириши лозим. Ишни аввало чегараларни, ярим орол, култиклар кук рангда тог тизмаларининг йуналишлари жигар ранг каламда, дарелар кукда, ахоли пунктлари кизил, шамоллар, юк йуналишлари, окимлар чизиклар билан берилади. Контур карталаридан амалий ва назорат иш ишларида хам фойдаланиш мумкин . масалан
А) шартли белгилар билан фойдали казилмалар, саноат марказларини туширинг.
Б) йирик саноат районларини туширинг.
В) шартли белгилар билан кишлок хужалигининг ихтисослигини ажратин ва хоказо.
Контур карта асосида географик диктант хам утказиш мумкин. Масалан йугон чизикда Крим, Урал, Памир, Алтай, Хисор, Тян шянь тог тизимларини туширинг, уларни карта чеккасида ракамлар билан ажратинг яки ер шаридаги йирик бештадан ярим орол, оролнинг номини езинг ва хоказо.
Контур карта асосида назорат уйиштириш 10-15 минуттан ошмаслиги керак. Укитувчи езувсиз карталардан фойдаланишни турт гурухга ажратиши мумкин.

  1. Янги материални урганиш жараенида

  2. Уй вазифаларини бажаришда.

  3. Укувчилар билимини текшириш пайтида.

  4. Назорат ишларини утказишда.

Укувчиларнинг энг яхши ишланган езувсиз карталарини синф мактаб кургазмаларида намоиш килиш укувчиларнинг географияни, картани урганишга булган хавасларини оширади.

Дарсликлар ва œšув šœлланмалар рœйхати




1. Мўминов О. География таълими методикаси. Т. «Ўқитувчи» 1986й.
2. Сайдаматов Ф. География ўқитиш методикаси. Маърузалар матни.
Т. Низомий номидаги ТДПУ. 2001 й.
3. Қурбонниёзов Р География таълими методикаси. Т., Ўқитувчи, 1986.
4. Мактаб дарсликлари ва дастурлари.
5. Ўзбекистон республикасининг таълим тўғрисидаги қонуни. Т., 1997
6. Максаковский. Географическая культура. М. 2001.
7. http://ziyonet.uz
Download 80,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish