Geografiya 10 sinf 2017. indd

4.  Fan-texnika  inqilobi  davri  –
  jamiyatning  tabiiy  resurslardan  oqilo-
na  foydalanish  va  mavjud  tabiiy  muhitni  saqlab  qolish  darajasidagi  ha-
yot  tarzi.  Bu  davr  XX  asrning  ikkinchi  yarmidan  boshlandi.  Bu  davrda: 
ekologik  bilim,  ong,  madaniyat  shakllandi  va  rivojlandi;  ekologik  tashki-
lotlar  tuzila  boshladi;  aholi  soni  juda  tez  o‘sdi  va  inson  ilm  bilan  “qurol-
landi”,  ya’ni  «fan-texnika  inqilobi»  amalga  oshirildi;  fazoni  o‘zlashtirish 
boshlandi;  Mendeleyev  davriy  sistemasidagi  barcha  elementlardan  foyda-
lanildi  va  tabiatga  “begona”  bo‘lgan  sun’iy  birikmalar  paydo  bo‘ldi;  tabi-
at  qonunlari  ijtimoiy  qonunlarga  moslashtirilmoqchi  bo‘lindi;  geo ekologik 
vaziyat  inqirozli  hududlar  va  global  geoekologik  muammolar  vujudga 
keldi;  tabiat  komponentlarining  barchasiga  kuchli  ta’sir  etildi.  Shu  bi-
lan  birga,  bu  davrda  suv,  tuproq,  o‘simlik  va  hayvonlar  muhofazasiga 
ham  alohida  e’tibor  qaratildi,  ixtisoslashtirilgan  ekologik  qonunlar  qabul 
qilindi.  Ayniqsa,  respublikamiz  mustaqillikka  erishganidan  so‘ng  ush-
bu  qonunlar  xalqaro  andozalarga  moslashtirildi  va  ekologik  qonunchilik 
ta’lim  tizimida  o‘qitila  boshlandi.  «Atrof-muhitni  muhofaza  qilish  va 
ekologiya  davlat  qo‘mitasi»  tashkil  etildi,  davlatning  ekologik  boshqa-
ruv  va  nazorat  tizimi  yuzaga  keldi.  Demak,  bu  davr  nisbatan  eng  qisqa 
davom  etgan  bo‘lib,  geotizimlarning  eng  kuchli  o‘zgarganligi  bilan  ajralib 
turadi.  Fan  va  texnikaning  yuksak  darajada  rivojlanishi  munosabati  bilan 
tabiiy  resurslar  juda  katta  miqyos da  o‘zlashtirila  boshlandi.  Katta-katta 
hududlar  qishloq  xo‘jaligi  maq sadida  o‘zlashtirildi,  ulkan  zavodlar  quril-
di,  cho‘llar,  shimoliy  o‘lkalar,  tog‘lar,  hamda  Dunyo  okeani  o‘zlashtirildi 
va  ekologik  muvozanat  buzi la  boshladi.  Turli  shakl  va  miqyosdagi  geo-
ekologik  muammolar ning  tarkib  topishi  va  tabiiy  ofatlarning  kuchayishi 
jamiyat  qonunlarini  tabiat  qonunlariga  uyg‘unlashtirishni  taqozo  etmoqda.

---

44