Geografiya 10 sinf 2017. indd

antropogen 
landshaftlar
  deb,  ularni  alohida  o‘ziga  xos  geotizim  sifatida  ilmiy  tad-
qiq  etish  boshlandi. 
Aslini  olganda,  inson,  hozircha,  butun  boshli  landshaftlarni  yaratishga 
qodir  emas.  Inson  o‘z  xo‘jalik  faoliyati  davomida  tabiiy  landshaftlar-
ning  u  yoki  bu  xususiyatini  o‘zgartiradi.  Landshaftga  kiritayotgan  bi-
ron  o‘zgarish  (ya’ni,  shu  landshaftga  xos  bo‘lmagan  o‘simlik,  hayvon, 
tog‘  jinsi,  suv  va  boshqlar)  ham,  aslida,  boshqa  bir  landshaftdan  olin-
gan  bo‘ladi.  Shuningdek,  inson  tomonidan  kiritilgan  “begona”  tarkibiy 
qismlar  ham  shu  landshaftdagi  tabiiy  qonuniyatlar  asosida  rivojlanadi. 
Masalan,  kanallar  daryolarga  o‘xshab  qirg‘oqlarini  va  tubini  yemira-
di,  ulardan  suv  bug‘lanadi,  qirg‘oqlarida  to‘qayga  xos  o‘simliklar  pay-
do  bo‘ladi.  Suvomborlari  ko‘llarga  o‘xshab  qirg‘oqlarini  yemiradi,  tagi 
oqiziq  jinslar  bilan  to‘ladi,  atrofdagi  grunt  suvlari  sathiga  ta’sir  etadi. 
Muhandislik  inshootlari  va  yo‘llar  nurab,  yemiriladi.  Madaniy  o‘sim-
liklar  shu  landshaftga  xos  o‘simliklar  bilan  aralashib,  moslashib  keta-
di  va  h.k.  Shu  nuqtayi  nazardan  antropogen  ta’sir  natijasida  o‘zgargan 
landshaftlarni  antropogen  landshaftlar  deb  atashdan  ko‘ra,  antropogen 
omil  ta’sirida  o‘zgargan  landshaftlar,  deb  atash  to‘g‘riroq  bo‘lar  edi. 
Lekin  bu  atama  qo‘llashda  qulay  emasligidan  antropogen  landshaftlar 
atamasidan  foydalaniladi.     
Yuqorida  ta’kidlaganimizdek,  geotizimlar  xususiyatlarining  turli-tu-
manligi  va  insonning  xo‘jalik  faoliyati  har  xilligi  munosabati  bilan  Yer 
yuzida  turli-tuman  antropogen  landshaftlar  vujudga  keldi,  fan-texnika 
rivojlangani  sayin  ularning  yangi-yangi  xillari  paydo  bo‘lmoqda.  Bu 
esa  tabiatdan  foydalanishni  to‘g‘ri  va  oqilona  tashkil  etish  uchun  ularni 
tasnifl ashni  taqozo  etadi.  Olimlar  tomonidan  antropogen  landshaftlar-
ning  quyidagi  turlari  ajratiladi. 
F.  N.  Milkov  inson  faoliyatining  turi  va  landshaftlarda  qay  darajada 
aks  etganini  hisobga  olib,  barcha  antropogen  landshaftlarni  8  xil  land-
shaft  sinfi ga  ajratadi  (5-jadval).  Landshaft  sinfl ari  turlarga  bo‘linib  ketadi.

---

47