Geografiya 10-sinf 1-bilet

BILET

1. 
   Markaziy Osiyo davlatlarining aholisi va iqtisodiyoti.
   

Markaziy Osiyo siyosiy-geografi k subregioni Yevrosiyo materigining ichkarisida joylashgan. 1991-yildan buyon mustaqil davlatlar sifatida rivojlanayotgan 5 ta sobiq ittifoqdosh respublika - Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston va O‘zbekistonni birlashtiradi. Sanab o‘tilgan davlatlar iqtisodiy-geografi k o‘rnining umumiy jihati shundan iboratki, birortasida ham Dunyo okeaniga bevosita chiqish imkoniyati yo‘q, ya’ni beshtasining barchasi ichki kontinental mamlakatlar hisoblanadi. Jumladan, Qozog‘iston Respublikasi dunyodagijami 44 ta bunday geografi k joylashuvga ega davlatlardan maydoni bo‘yicha eng yirigi hisoblanadi. Subregionning o‘rta qismida joylashgan O‘zbekiston Respublikasi geografi k o‘rnining o‘ziga xosligi esa, nafaqat o‘zi, balki biror bir qo‘shni mamlakati ham dengizga tutash emasligidir. Bunday geografi k xususiyat jahon mamlakatlari ichida, respublikamizdan tashqari, faqatgina G‘arbiy Yevropadagi “mitti” davlatlaridan biri - Lixtenshteyn knyazligiga xos, hududi kattaroq davlatlardan esa hech qaysi birida geografi k joylashuvining bunday jihati mavjud emas. Qozog‘iston bilan Turkmaniston Respublikalari Kaspiy dengiziga tutash bo‘lib, bu holat ikkala davlatning iqtisodiy- geografi k o‘rni, transport-geografi k imkoniyatlari va tabiiy-resurs salohiyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bundan farqli o‘laroq, transport- geografi k sharoiti ancha murakkab bo‘lgan Tyanshan va Pomir baland tog‘lari hududida joylashgan Qirg‘iziston va Tojikiston Respublikalarining iqtisodiy- geografi k o‘rni, subregiondagi boshqa davlatlarning joylashuviga nisbatan birmuncha noqulay hisoblanadi.

2. 
   «Galaktika» va «Geoxronologiya» atamalarining mazmun-mohiyatini tushuntiring. Galaktika (yunoncha galaktikos-sutrang) - yulduzlar gravitatsiya kuchlari bilan o‘zaro bog‘langan ulkan yulduzlar tizimi. Galaktikalar o‘lchami, yulduzlar soni, shakli bo ‘yicha bir-biridan farq qiladi. Shunga ko ‘ra ularning ellipssimon, spiralsimon va noto ‘g ‘ri turlari ajratiladi.
   

Geoxronologiya (geo... va xronologiya) (geologik yilnoma) — Yer po‘stidagi tog‘ jinslarining hosil bo ‘lish ketma-ketligi va yoshi haqidagi ta ’limot. Nisbiy va mutlaq

6. 
   ga bo‘linadi. Nisbiy G. tog‘ jinslarining Stensen qonuni deb atalmish ketma-ket qatlamlanish prinsipiga asoslangan. Bu prinsipga ko‘ra ustida yotgan qatlam (cho ‘kindi jinslar qatlamlarining dastlabki holati buzilmaganda) pastidagidan yosh bo ‘ladi.
   

3. 
   O‘zbekiston siyosiy-ma’muriy xaritasidan Qirg ‘izistonga chegaradosh bo ‘lgan respublikamizning viloyatlarini ko‘rsating. Ulardan qaysi birining maydoni eng kichik? Bu viloyat markazining geografik koordinatalarini aniqlang.
   

22.