Geografik baholash quyidagi boshqichlardan iborat

Tabiiy sharoit yoki landshaftlarni foydalanish maqsadlarida baholash — geografik baholash deb ataladi. Masalan, dehqonchi­lik, chorvachilik, sanoat, transport, rekreatsiya, suv xo‘jaligi va boshqa maqsadlarda baholash amalda oshirilishi mumkin.

Geografik baholash quyidagi boshqichlardan iborat:

a) baholash ishlarining maqsad va vazifalarini aniqlash (masalan, daryo vodiysining ma’lum bir qismini suv ombori qurish maqsadida baholash);

b)  baholash uchun zarur bo‘lgan ko‘rsatkichlar yoki ma’lumotlar ro‘yxatini tuzish;

d) o‘rganilayotgan hudud daryo vodiysining hozirgi va kelajakdagi holatini belgilaydigan ko‘rsatkichlar yoki xossalarni o‘rganish va o‘lchash (vodiyning geologik tuzilishi, uzunligi, kengligi, balandligi, yonbag‘irlar qiyaligi, suvning sarfi, loyqaligi, me’yori va h.k.);

d) olingan ma’lumotlar va ko‘rsatkichlarni bir-biriga taqqoslash asosida har bir komponent bo‘yicha alohida baholashni amal­ga oshirish (relyef, geologik tuzilish, suv o‘lchamlari va h.k. haqida);

e) alohida baholashlar asosida umumiy baholashni amalga oshirish (suv omborini mazkur joyda qurish mumkinmi yoki yo‘qmi);

f)  yakuniy jadval va xaritalar tuzish.

  Tabiiy geografik baholashning aniq maqsadiga ko‘ra sifat va miqdor usullaridan foydalaniladi. Sifat ko‘rsatkichlari qulaylik darajasiga qarab «juda qulay», «qulay», «o‘rtacha qulay»-, «kamroq qulay», «qulay emas» deb baholanadi.

  Masalan, tekisliklar yo‘l qurilishi uchun juda qulay, qumli cho‘llar qulay, to‘lqinsimon tekisliklar o‘rtacha qulay, adirlar kam­roq qulay, tog‘lar esa qulay emas.

  Baholashning miqdor usuli har bir darajani sonli ko‘rsatkichlar asosida amalga oshirishga asoslangan. Masalan, vegetatsiya davrida havo haroratining 10°C dan yuqori bo‘lgan kunlar yig‘indisi qishloq xo‘jalik ekinlarining qaysi turlari hududning qaysi joylarida o‘sishi mumkinligini aniqlashda asosiy mezon bo‘lib xizmat qiladi. Masalan, arpaning pishib yetilishi uchun quyidagi haroratlar yig‘indisi bo‘lishi shart. Vegetatsiya davrida havo haroratining +10°C dan yuqori yig‘indisi 1000° gacha bo‘lishi eng tezpishar arpa navining yetilishi uchun yetarli emas, mazkur arpa navi 1000-1400°da pishadi, 1400-1800° da esa o‘rta pishar, 1800° dan oshganda esa eng kechki navlar yetiladi. Ko‘rsatilgan ushbu miqdor ko‘rsatkichlari baholashning ma’lum bonitetli darajalari hisoblanadi.

Eslab qoling!

Foydalanish maqsadlarida tabiiy sharoitni yoki landshaftlarni baholash — geografik baholash deb ataladi.